Herriaren aurka Israelgo Estatua egiten ari den
genozidio terrorista salatu nahi dugu.
Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Johann Pachelbel (1653-1706) Alemaniako konpositore, klabizenbalo-jole eta organista izan zen. Johann Sebastian Bachen aurreko belaunaldiko musikari garrantzitsuenen artean dago, bere aitaren laguna izan baitzen. Obra sakratu eta sekular ugari konposatzeaz gain, koral eta fugen preludioa garatzen lagundu zuen, eta horrek leku bat eman zion aro barrokoko konpositore garrantzitsuenen artean. Pachelbelen musikak ospe handia izan zuen bere garaian, eta horri esker ikasle asko lortu zituen; Alemaniako hegoaldeko eta erdialdeko musikagileentzako eredu bihurtu zen. Pachelbelek estilo argiaren eta konplikaziorik gabekoaren alde egiten zuen, argitasun melodiko eta harmonikoan arreta berezia jarriz.
Kanona izaera duen musika-konposizio baten pieza edo sekzioa da; hari kontrapuntistikoko instrumentuak erabiltzen dira, denbora-tarte batez bereizitako bi ahotsen edo gehiagoren arteko imitazioan oinarrituta. Ahots- edo instrumentu-zati batek melodia bat interpretatzen du, eta konpas batzuek, geroago, bigarren ahots batek melodia hori bera errepikatzen du modu zehatzean edo bere tonalitatea edo beste alderdi batzuk aldatuz. Prozesu horretan ahots gehiagok parte har dezakete. Lehenengo ahotsari dux, proposatua edo aurrekaria deitzen zaio, eta ondoren datorren ahots bakoitzari, erantzuna edo kontsekuentea.
Kanona re maiorrean, Pachelbelen lanik ezagunena da, eta idatzi zuen kanon bakarra izan zen, nahiz eta, egia esan, terminoa nahiko zehaztugabea izan, pieza ez baita hertsiki kanon bat, baizik eta chaconne edo passacaille bat. Gaur egun obra oso ezaguna da eta hainbat bertsio eta grabazio egin dira.
Gaur AEBetako, Voices of Music, Antzinako Musika Taldeak eskainiko digu.
Léo Delibes (1836 -1891) frantziar musikagile erromantikoa izan zen. Ama musikaria zuen eta aitona opera abeslaria. Bere iloba Frédéric, Miguel Delibes idazle espainiarraren aitaren aldeko aitona izan zen. Musika ikasketak Parisko Kontserbatorioan hasi zituen 1847an, non Adolphe Adamen ikasle izan zen. Konpositore bezala, 1870ean benetako ospea lortu zuen bere Coppélia balletaren arrakastarekin; bere beste balleten artean Sylvia ere aipatzekoa da, Léon Minkusekin batera idatzia; ballet honen Pizzicatoa oso ezaguna da, Delibesen arrakastarik handienetako bat. Hainbat opera eta opereta, meza bat, kantata bat eta noizbehinkako musika ere konposatu zituen antzerkirako, hala nola, antzinako dantzak eta aireak. Gaur egun, XX. mendeko konpositore garrantzitsuenetakotzat jotzen da.
Dúo de las flores (jatorrizko izenburua frantsesez: Duo des fleurs edo Sous le dôme épais) Léo Delibesen Lakmé opera ospetsuko soprano eta mezzosopranoarentzako duoa da. Lakmé Britainiar Indiaren mende zegoen garaian girotuta dago, eta duoa lehen ekitaldian interpretatzen da, Lakmé brahman baten alaba eta Mallika neskamea, ibai batetik gertu loreak biltzera doazenean; British Airwaysen iragarki komertzialek ezagun egin zuten barkarola bat da. Gaurko interpretaziorako, bi opera-abeslari bikain etorriko zaizkigu: Ana Netrebko soprano errusiarra eta Letoniako mezzo Elīna Garanča.
Ástor Piazzolla (1921 – 1992) Mar de Platan jaio zen, Argentinan; hiru urte zituela, familiarekin New Yorkera joan zen bizitzera, eta hamahiru urte zituela, Carlos Gardel ezagutu zuen. Argentinara itzultzean, sei urtez Ginasteraren eskolak jasotzen ditu, Cafe Germinalera maiz joaten den bitartean; bertan, tango-musika eguneroko ogia zen. Hainbat taldetakoa da, eta puristek “tango-hilketa” gisa hartu zituzten beren berrikuntzak. Pesimismo pixka batekin Parisa joan zen, eta Nadia Boulangerrekin harremanetan jarri zen. Hark bere buruan sinetsarazi zion eta tangoa musika klasikoarekin konjuntzioan egon zitekeela. Buenos Airesera itzuli zen eta 1973an bihotzekoa izan zuen lan larregi izatearren; hala eta guztiz ere, bere konposizio eta grabazioekin jarraitu zuen, 1990ean Parisen gaindituko ez zuen tronbosia izan zuen arte.
Bandoneona haizezko musika-tresna da, hauspo bidezkoa, eta asko erabiltzen da Argentinan eta Uruguain, instrumentu horrek tangoarekin duen loturagatik; baina baita beste genero batzuekin ere, hala nola, txanamea, chacarera, zamba, chimarrita, chamarrita edo are bals kreolekin eta, jakina, milongekin. Hasieran Alemanian diseinatu zen, aurreko mihi solteen instrumentuen bilakaera gisa. Hasiera batean, musika erlijiosoa egiteko organo eramangarri gisa erabili omen zen; Rio de la Platara iritsi zenean, marinel eta etorkinen eskutik, garaiko musikariek adoptatu zuten, eta horrela lagundu zuen Rioplatendar tangoaren soinu partikularra eratzen, haren benetako ikur bihurtuz.
Lau Urtaro Porteñoak, Estaciones Porteñas edo Las Cuatro Estaciones de Buenos Aires izenez ere ezaguna, Ástor Piazzollak idatzitako lau tango-konposizioen multzoa da, jatorrian suite baten ordez konposizio desberdin gisa sortu eta tratatu zirenak, nahiz eta Piazzollak noizean behin elkarrekin interpretatu. Piezak biolin (biola), piano, gitarra elektriko, kontrabaxu eta bandoneoi boskotearentzat konposatu ziren. Buenos Airesen jaiotakoei dagokienez (hortik porteño hitza), Buenos Aireseko lau urtaroen itxura ematen dio Piazzollak.
Gaur, boskote misto honek eskainitako Porteñoko Udazkena aurkeztuko dugu, Piazzola maisua bandoneoian daukagularik; Piazzola boskoteaz ari gara.
Javier Bello Portu. Orkestra zuzendaria eta konpositorea. Tolosan (Gipuzkoa) jaio zen 1920ko urrian, eta 2004ko otsailaren 13an hil zen, 83 urte zituela. Hezkuntza orokorreko zein musika ikasketak jaioterrian egin zituen, Eduardo eta Ignacio Mocoroarekin. 1959an, Parisera joan zen orkestra-zuzendaritza ikastera; urte bereko udan, Sienako Chigacademican Akademiako ikastaroetara joan zen; Salzburgon, Karajan, Dixopoldo eta Salzopolen zuzendaritzapean jarraitu zuen zuzendaritza-ikastaroa. 1963an Iruñeko Santa Cecilia Orkestrako zuzendari izendatu zuten eta Donostiako Orkestra Sinfonikoko zuzendari ere izan zen. Idatzitako lanen artean, aipatzekoak dira, besteak beste, Lantzeko Inauterietarako Suite Sinfonikoa, Zalacaingo Malkoak, Pays Basque koru triptikoa eta hainbat erlijio-orrialde. Musika koraleko berrogeita hamar bat konposizio, Euskal Herriko trilogia korala eta hainbat musika-lan erlijioso ere sortu zituen.
2000. urtean Tolosako Abesbatza Lehiaketak omenaldi publikoa egin zion, eta bertan Iparragirre Urretxuko bardoari omenaldia egiteko enkargua jaso zuen. Bere hiru lan aukeratu zituen, modu miresgarrian konbinatu zituenak: Hendaian nago... Esan naute eta Agur nere biotzet... 2000. urteko lehiaketa hartan, Tolosan, ahots mistoen talde guztiek Une Vielle Chanson d 'amour eta Mendekoste Phestetan interpretatu zituzten, Bello Portuk konposatuak 1946an eta 1948an. 2004ko maiatzaren 29an, Azkoitiko Udaletxean, Euskal Herriaren Adiskideen Elkartearen hil osteko omenaldia jaso zuen. (Auñamendi Eusko Entziklopediaren artikulutik jasoa)
Gaur, University of Delaware Choralek Une vieille chanson d'amour aurkeztuko digu. Euskal kantu tradizionala da, frantsesez idatzia eta Javier Bello Portuk ahots mistoko korurako harmonizatua.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Marc-Antoine Charpentier (1643 – 1704) Barroko garaiko musikagile frantsesa izan zen. Egile emankorra (551 lan) eta moldakorra, batez ere "Te Deum" H.146 (Re maiorreko tonalitatean) lanagatik da ezaguna. Haren preludioa, rondó forman, Eurovision sarearen bidez banatutako telebista-programetarako goiburua edo sintonia izan da, eta bereziki ezaguna da Eurovision Jaialdiaren eta Vienako Urte Berriko Kontzertuaren irekiera eta itxiera izan direlako. Erroman Giacomo Carissimiren musika ezagutu zuen, pintura ikasten ari zela, eta horrek soinuen artera bideratu zuen Charpentierren bokazioa. Maisu italiar honen dizipulua, 1672an Parisera itzuli zenean, Molièrek bere antzerki konpainiaren konpositore gisa hartu zuen, eta horrek Jean-Baptiste Lullyren etsaitasuna ekarri zion, ordura arte antzerkigilearen kolaboratzailerik zuzenena izan zena. 1679an kapera-maisu izendatu zuten. Bere obran, Charpentierrek italiar eta frantziar tradizioen sintesia egin zuen, batez ere ahots musika sakratuaren esparruan, Te Deum ospetsua horren erakusle. Operan ere gailendu zen, eta Les arts florissants (1673), Actéon (1690) eta Medée (1693) bezalako tituluak utzi zituen.
Hugh Wiley Hitchcockek, Marc-Antoine Charpentierren lanaren katalogo tematikoa egin du (H. Wiley Hitchcock, Les de Marc-Antoine Charpentier, Paris, Picard, 1982). Katalogo honetako erreferentzien aurretik H letra dago.
Marc-Antoine Charpentierren Te Deum motete polifonikoa da, eta hamar atal ditu. Re maiorreko tonalitatean idatzita dago, eta interpretatzeko zortzi ahots-bakarlari, abesbatza eta organodun akonpainamendu instrumentala (baxu jarraitua) behar ditu. Azken hori aldakorra izan daiteke obra egiten duten zuzendariek aukeratutako antolamenduaren arabera. Obra 1688 eta 1698 urteen artean konposatu zuen ziurrenik, Parisko Saint-Louis jesuiten elizan egon zen bitartean, non musika-zuzendari kargua bete zuen. Obra bakarlari, abesbatza eta akonpainamendu instrumental talde batentzat idatzia dago. Charpentierrek sei moldaketa desberdin idatzi zituen bere Te Deumerako, baina horietako lau baino ez dira kontserbatzen. Uste denez, Charpentierrek 1692ko abuztuan Steinkirkeko batailaren garaipenaren ospakizunerako konposatu edo gutxienez interpretatu zuen pieza hau.
Gaur, Les Arts Florissants ensembleak eskaintzen digun interpretazioan izango gara, William Christie maisuak gidatuta.
Hélène Liebmann (Riese ezkongabetan, 1795 - 1869) pianista eta konpositore alemaniarra izan zen. Berlinen jaio zen eta musika ikasi zuen Franz Lauska eta Ferdinand Riesekin. Haur prodijioa, 13 urte bete baino lehen debutatu zuen eta bere Pianorako Sonata argitaratu zuen 15 urterekin. 1814 inguruan ezkondu zen eta litekeena da bere senarrarekin Vienara joatea eta gero Londresera. Clara Wieckek (Schumann) 1835ean emandako kontzertu batean egon zen. Liebmannek abestiak, sonatak eta pianorako lanak konposatu zituen. Bere obra nabarmenen artean honako hauek daude: Gran Cuarteto, Op. 13, Sonata Handia, Op 11 (Grande Sonate pour Pianoforte et Violoncelle), Lurreko Kennst? Op 3, Biolinerako Sonata Op. 9.
Gaur Sonata Op. 11 (Txelorako eta pianorako sonata handia), ama-alaba bikoteak, Cecylia Barczyk biolontxelo jotzaileak eta Elizabeth Borowsky pianistak interpretatua entzungo dugu; bere garaiko ohiko hiru mugimenduetan egituratutako sonata da: I ALLEGRO (4'23").- II ADAGIO MA NON TROPPO (13'36").- III ANDANTE CON VARIAZIONI sul "La ci darem la mano" di Mozart (18'22")
Ludwig van Beethoven (1770-1827), Bach eta Mozartekin batera, mendebaldeko musikako erraldoien hirukoteko kide da. Bonnen jaioa, bere aita, jatorriz flamenkoa, bigarren Mozart bihurtzen saiatu zen, nahiz eta porrot nabarmena izan. Hala ere, bederatzi urtetik aurrera, Christian Gottlob Neefe organo-jotzaileak Bachen estudioarekin liluratu zuen, eta beti izango zuen gogoan. 1787an Vienara joan zen Mozarten klaseak jasotzeko asmoz, baina bere amaren heriotzak Bonni itzuli zion egun gutxira. Horrela, bost urteren ondoren, Vienara itzuli zen, eta han Haydn eta Salierirekin harremanetan jarri zen, musikagile eta piano-jotzaile gisa ezagutuz, jendearen onarpen nabarmenarekin. Hala ere, piano-jotzailearen lanbidea ezin izan zuen burutu hurrengo urtean eraso zion gorreria zela eta, ahalmen horretatik erabat ezgaituta utzi zuen arte.
Beethovenen ondare musikalak honako hauek biltzen ditu: pianorako 32 sonata, ganbera-taldeentzako obra ugari, piano eta biolinerako kontzertuak, musika intzidentala, musika sakroa eta, batez ere, Musikaren Historiaren gailurra hartzen duten bederatzi sinfonia. Ondare hau, hobeto ulertzeko, etengabe berritu eta gainditzeko hiru etapatan bana dezakegu: A) 1802ra arte, Klasizismoa. Harenak dira pianorako egin zituen lehen hamar sonatak, harizko lehen sei laukoteak, septiminoa, lehen bi sinfoniak edo pianoko lehen bi kontzertuak. B) 1803-1815. Erromantizismoa. Heldutasun artistiko betean eta egitura formalaren eta lirismoaren erabateko kontrolarekin konposatzen ditu sinfoniak 3.etik 8.era, bere Fidelio operak 3., 4. eta 5. pianorako kontzertuak, biolinerako kontzertua, kontzertu hirukoitza, pianorako sonatak (Claro de luna, Appasionata eta Kreutzer biolinerako sonata) C) 1815 hil zen arte. Lengoaia biziago baten berrikuntza, tratamendu harmoniko eta estruktural ausartagoekin: pianorako azken bost sonatak eta harizko azken bost laukoteak, 9. sinfonia, bakarlariak eta korua gehituta, Misa Solemnis…
Pianorako kontzertua, zk., Op. 15. Pieza honen konposizioa 1793ko hasierako zirriborroetatik, 1794-1795eko partitura autografo amaituraino garatu zen. Geroago, Beethovenek hainbat aldiz berrikusi zuen partitura: lehen aldiz1800eko apirila baino lehen; eta bakarlariaren atala, 1801eko martxoa baino lehen. Pianorako 1. Kontzertua Do maiorrean ez zen lehenengoa izan, baizik eta musikagilearen hirugarren saiakera genero horretan. Aurretik Kontzertua Mi bemol maiorrean idatzi zuen, baina ez zen argitaratu (ez nahastu 5. zenbakiarekin). 2. Kontzertua Si bemol maiorrean ere aurretiko lana omen da. Berez, hamar urte inguru lehenago konposatu zen, baina 1801 arte ez zen argitaratu. Hainbeste denbora eman zuen Kontzertua Si bemol maiorrean egiten, rondó guztiz berria barne, non Kontzertua Do Maiorrean, aurretik inprimategian egon zen eta horregatik 1 zenbakia esleitu zitzaion. Pianorako 2. kontzertua bezala, kontzertu honek Beethovenek Mozarten eta Haydnen estiloak bereganatu zituela islatzen du, eta bere aldaketa harmoniko malkartsuek Beethovenen nortasun paregabea erakusten dute.
Kontzertuaren egitura estilo estandar klasikoko ohiko kontzertu-egitura da, tempo azkar-geldo-azkarreko hiru mugimendutakoa. I. ALLEGRO CON BRIO. Lehen mugimendua Do maiorreko tonalitatean idatzita dago, 4/4 konpasean, eta sonata formari jarraitzen dio (esposizioa-garapena-biresposizioa), orkestra-esposizio erantsi batekin, kadenza batekin eta koda batekin.- II (15 '58 ") LARGO. Bigarren mugimendua La bemol maiorrean dago, 4/4ko konpasean, eta mugimendu geldoen ohiko hirutar forma (ABA) hartzen du. Hasierako A atalak B atal nagusian garatzen diren hainbat gai aurkezten ditu. Mugimendua ahots-adierazkortasun handiko melodia liriko batekin irekitzen da, Beethovenen azken aldiko mugimendu geldo sakonak aurreratzen dituen ia otoitz-une batekin.-. III (27 '12') RONDO. ALLEGRO SCHERZANDO. Hirugarren eta azken mugimenduak, hasierako tonalitateari heltzen dio berriro, konpasa 2/4 da eta zazpi zatiz osatutako rondó forma bati erantzuten dio (ABACABA), ohiko formula bat kontzertu klasikoen hirugarren mugimenduan. Finale tipikoa da garai hartako Beethovenen musikaren zati handi batean: animoz betea, sinkopa erritmikoak eta fraseo irregularrak. Beethovenek bi kadentza labur adierazten ditu, bata gai nagusira itzuli aurretikoa eta bestea mugimendua itxi aurretikoa.
Judith Jauregi (Donostia, Gipuzkoa, 1985) euskal piano-jotzailea da, hiru ahizparen artean gazteena. Hasieran biolina jotzen ikasten hasi zen, baina laster pianoa jotzea erabaki zuen, bere ahizpak bezala. 14 urterekin bakarrik bidaiatzen hasi zen eta, musika klasikoko diva kontzeptutik aldenduz, musika klasikoa gazteengana hurbildu zuen. 17 urterekin Donostiako Goi Mailako Musika Kontserbatorioko Piano Irakasle Goi Mailako Titulua lortu zuen, Cristina Navajas irakasle zuela. Gainera, kalifikaziorik onena lortu zuen eta Ohorezko Graduazio Saria jaso zuen. Ondoren Salamancako Goi Mailako Kontserbatorioan jarraitu zuen Claudio Martínez-Mehnerekin eta Municheko Richard Strauss Kontserbatorioan Vadim Suchanov maisuarekin. Gaur egun Judith Madrilen bizi da eta ibilbide oparoa du nazioartean. Bere azken lanak Berli Music diskoetxearekin argitaratu ditu, poesia eta musika klasikoa uztartuz: 2009an Machadori buruzko ikuskizun bat sortu zuen Kirmen Uribe idazle ondarrutarrarekin eta 2012an Jose Sacristan aktore chinchondarrarekin.
Gaur, Jaume Santoja maisu valentziarrak gidatutako Euskadiko Orkestrak lagunduta, Beethovenen Piano eta orkestrarako 1. Kontzertua Op. 15 eskainiko digu.
Karlheinz Stockhausen (1928-2007) musikagile alemaniar aitzindaria izan zen inprobisazio elektronikoan, eta XX. mendeko musika sortzaile garrantzitsuenetako bat izan zen; bere lan berritzaileak erreferentzialak izan ziren hurrengo belaunaldientzat, eta hala jarraitzen dute gaur egun ere. Pedagogia musikala, pianoa eta konposizioa ikasi zituen Kolonian, musikologia, filosofia eta hizkuntza germanikoaz gain; bitartean, ikasketak lantegi batean edo aparkaleku batean lan eginez ordaintzen zituen. 1951n, Darmstadten udako ikastaroetara joan zen, eta Webernekin eta Alemaniako konpositore abangoardistenekin harremanetan jarri zen; dodekafonismoan, serialismoan eta ausazko musikan murgildu zen; hurrengo urtean, Parisko Kontserbatorioan matrikulatu zen, Milhaudekin konposizioa eta Messiaenekin analisia ikasteko, eta Boulezekin adiskidetasun handia izan zuen. 1953tik aurrera, musika elektroakustikoa izan zuen ardatz; 1954an, elektroakustikako lehen lanak aurkeztu zituen, fonetikan eta akustikan sakontzen zuen bitartean. Bere ospeak aurrera egin zuen estreinaldiak biderkatzen diren bitartean. 2007an hil zen bihotzekoak jota.
Gruppen hiru orkestretarako konposatutako obra da, bere hiru zuzendariekin; serialismoaren arauekin idatzitako musika, bere obrarik adierazgarrienetako bat da. Serialismoa, dodekafonismotik eratorritako konposizio-teknika bat da (zortzigarrena osatzen duten hamabi soinuak hurrenez hurren agertzen dira, aurrez ezarritako ordenaren arabera). Teknika horretan, aurrez ezarritako seriea beste musika-parametro batzuei ere aplikatzen zaie (noten iraupena, erritmoa, tinbrea, dinamika...). Gaurko hiru zuzendariak Matthias Pintscher, Lucas Vis eta Paul Fitzsimon dira.
Denontzako musikari buruzko iradokizunak
Michel Berger (1947-1992), pianista, kantautore eta zuzendari artistiko frantsesa izan zen. 1947ko azaroaren 28an jaio zen Neuilly-sur-Seinen, Jean Hamburger medikuntza eta nefrologia irakaslearen eta Annette Haas kontzertistaren semea. 1974an, France Gall abeslaria ezagutu zuen, eta harreman profesional eta pertsonal bat hasi zuen harekin. 1976ko ekainaren 22an ezkondu ziren eta bi seme-alaba izan zituzten. Michel Berger 1960ko hamarkadatik egin zen ezagun abeslari gisa. 1963an telebistan lehen aldiz agertu zen eta D 'Autres Filles abestiarekin EP 45 premier bat argitaratu zuen. Ondoren, EMIko ekoizpenera igaro zen, eta, besteak beste, 1967an Bourvilentzako (Les Girafes) eta Vanina Michelentzako idatzi zuen. 1972an Warner Music diskoetxean sartu zen eta Véronique Sansonen lehen bi diskoak ekoitzi zituen. 1973an Françoise Hardyren ibilbidea berrabiarazi zuen Message personnel albuma ekoiztuz. 1974an, France Gallerako La Déclaration d'amour idatzi zuen. Abeslariaren ibilbidea berrabiarazi zuen eta 1975etik aurrera bere album guztiak ekoitzi zituen. 1992ko abuztuaren 2an, Ramatuelleko oporretan, bere emazte eta seme-alabekin zegoela, bihotzekoak jota hil zen tenis partida bat jokatzen ari zela.
Billie Eilish (2001) abeslari eta konpositore estatubatuarra da, Los Angelesen jaioa, artisten familia batean. 2020ko Grammy sarietan sei izendapen jaso zituen guztira, eta horietatik bost irabazi zituen; beraz, sari hori irabazi zuen artistarik gazteena izan zen. Era berean, Artista Berri Onenaren eta Urteko Abesti eta Grabazio Onenaren sariak irabazi zituen «Bad Guy» kantuagatik, eta gau berean lau kategoria orokorrak irabazi dituen historiako bigarren artista bihurtu zen. 2021eko Grammy sarietan, Eilishek bi sari jaso zituen: bisualetarako idatzitako abesti onenaren Grammy saria, "No Time to Die" kantuagatik, eta urteko grabazio onenaren Grammy saria, 2019ko "Everything I Wanted" singleagatik.
Eros Ramazzotti (Cinecittà Est, Erroma, 1963ko urriaren 28a) musika eszenako pertsonaia ezaguna da; bere sudurreko ahotsagatik ere ezaguna, bere ibilbidean zehar bereizgarria izan duena. 65 milioi disko baino gehiago saldu ditu mundu osoan, eta, ondorioz, bere herrialdearen historian gehien saldu duen gizonezko artista italiarra da. Laura Pausini, Andrea Bocelli eta Umberto Tozzi herrikideekin batera, Italiako artistarik nabarmenetakoa da mundu osoan. Nazionale Italiana Cantanti taldeko kidea da. Italiar abeslariz osatutako futbol taldea da, eta presidente eta kapitain izan da, aurrelari gisa jokatuz. Juventusen zale amorratua da. Bere “En todos los sentidos” (euskaraz "Zentzu guztietan") albumak, hein handi batean, bere estiloa eta talentua Latinoamerikan aitortua izateko lagundu zuen.
Chabuca Granda (1920-1983) Peruko kantautore bat izan zen, musika kreole eta afroperuarreko abesti ugari konposatu zituena. Peruko musikari ospetsuekin kolaboratu zuen, eta Latinoamerika osoan aritu zen La flor de la canela, Fina estampa eta beste abesti batzuekin, besteak beste. Peruko abeslari garrantzitsuengan eragina izan du, besteak beste, Juan Diegorengan, eta María Dolores Pradera, Joaquín Sabina eta Julio Iglesias interpretatzaileek interpretatu dituzte bere abestiak. 2017an, Nazioaren Kultur Ondare izendatu zuten haren musika-ondarea.
Bideo bereziei buruzko iradokizunak
Riccardo Drigo (1846-1930), Paduan jaiotako orkestra zuzendari eta konpositore italiarra izan zen. Zuzendari eta konpositore gisa nolabaiteko ospea lortu ondoren, San Petersburgora joan zen, eta hainbat opera eta ballet zuzendu zituen. 40 urtez egon zen Errusian opera eta ballet ezberdinak idazten, Marius Petipa, Lev Ivanov eta Michel Fokine koreografo ospetsuekin elkarlanean.
Marius Petipa (1818-1910), frantziar koreografo, ballet maisu eta dantzaria izan zen, Errusia inperialean errotua; berarekin ballet erromantikoaren garaia amaitutzat eman zen Errusiako grand balletarena inauguratzeko. Bere obra nabarmenen artean daude Beltxargen aintzira, Loti ederra, Kaskamotza, Raymonda, On Kixote, Pakita eta Baiadera.
Les Millions d 'Arléquin. 1900ean Marius Petipak, Riccardo Drigoren musikarekin sortutako balleta da. Bertan, Columbine, Cassandreren alaba, Arlequinez maiteminduta dago, baina bere aitak beste asmo batzuk ditu. Bere senargaia aukeraketa Columbinerentzat, Lèandre zahar eta aberatsa da; baina Arlequín beti hurbil dagoela, Cassandre eta bere zerbitzari Pierrot erne egon behar dira maitaleak aparte edukitzeko. Pierrettek, ordea, Pierroten emazteak, bikotekidearekin bat egiten du eta senarraren eta maisuaren asmoak zapuzten ditu. Azkenean, maitasuna gailentzen da Maitagarri Onak, Arlequini laguntzen dionean bere desio guztiak betetzen dituen bufonada magiko bat aurkeztuz.
Gaur, A. Mishutinek berridatzitako 2. Ekitaldia eskainiko dugu.
Federico Moreno Torroba (1891-1982) Madrilen jaio zen, eta XX. mendeko zarzuela-egile emankorrenetako bat izan zen, baita musika-kritikaria eta gitarra-piezen konpositorea ere. Musikari familia batean jaio zen, eta bere aitaren, José Moreno Ballesterosen, Concepción elizako organo-jotzailearen, eta Conrado del Camporen eskutik Madrilgo Kontserbatorioan lehen irakaspenak jaso zituen. Bere musikagile karrera eremu sinfonikora zuzendu zuen, baina laster zarzuelan murgildu zen, berrogeita hamar bat titulu osatuz. Bere adierazpen-estiloa espainolismorik kastizatuenean berretsi zuen, hizkera zuzen eta errazarekin, baina dotorezia formal handikoa. 1974an Sociedad General de Autores de Españako presidente kargua hartu zuen, eta hil zen arte bete zuen.
Chotisa, Bohemian jatorria duen musika eta dantza da. Bere izena alemanezko Schottisch (eskoziera) hitzetik dator, Vienan eskoziar dantza batean jatorria izan nahi zuen Europa erdialdeko dantza soziala. Schottischaren hainbat aldaerek tradizio argentinarrean (schotis), austriarrean, brasildarrean (xote), eskandinaviarrean (schottis), espainiarrean, finlandiarrean (sottiisi), frantsesean (scottish), italiarrean (chotis), ingelesean (scottische), mexikarrean (chotís), paraguaitarrean (choti), portugaldarrean (choutiça edo chotiça), suitzarrean eta uruguaitarrean (chotís edo xote) irauten dute. Txotisa dantza helduta dantzatzen den eta abiadura eta motelekoa da, hiru pauso ezkerrera, hiru eskuinera eta buelta emanez egiten dena. Musika aldatzen den unean, bikoteak mugimenduaren norabide zirkularra aldatu behar du.
Bideo honetan La Chulapona zarzuelaren Chotis-a agertzen da, 3 ekitaldiko Moreno Torrobak idatzitako zarzuela, Madrilgo Metropolitar Orkestrak eta Talía Abesbatzak interpretatua, Silvia Sanz irakasleak zuzenduta.
Tangoa, musika genero bat eta dantza bat da, Rio de la Plata eskualdearen eta eragin eremuko ezaugarri, baina batez ere Buenos Aires (Argentina) eta Montevideo (Uruguai) hiriena. Sei musika-estilo nagusik utzi zuten beren arrastoa tangoan: tango andaluziarra, habanera kubatarra, candombea, milonga, mazurka eta polka europarra. Tangoak dantza herrikoia irauli zuen, besarkatutako bikotearekin dantza sentsual bat sartuz, pertsona bakoitzak bere gorputzarekin eta dantzarien gorputzek elkarren artean duten harreman emozional sakona proposatzen duena. Musikalki forma bitarra (gaia eta leloa) edo hirutarra (trio bat gehitzean) izan ohi du. 2009ko irailaren 30ean, Unescok Gizateriaren Kultur Ondare Immaterial izendatu zuen.
Igor Moiseyev (1906-2007) errusiar koreografo eta dantzaria izan zen, eta Bolshói Antzokiko Balletean burutu zituen bere ikasketak. Konpainia horrekin Moskuko Plaza Gorrian dantza akrobatikoak ere lantzen eta zuzentzen aritu zen, harik eta 1930ean Gobernuak bere zuzendaritzapean Igor Moiseyev Balleta izeneko dantza-konpainia berri bat jarri zuen arte. Konpainia horrekin 200 koreografia inguru prestatu zituen. Gaur egun, Errusiako herri-dantzen bat-batekotasuna ballet klasikoaren akademizismoarekin sintetizatzea lortzen duen munduko ballet konpainia handienetako bat da.
Gaur, Igor Moiseyev balletak koreografiatutako tango argentinarren florilegio honetaz goza dezakegu.
Maroko, kultura eta zibilizazio aberatsa duen etnia anitzeko taldeen herrialdea da. Bere historian zehar, ekialdeko bisitariak (feniziarrak, juduak eta arabiarrak), hegoaldekoak (Saharaz hegoaldeko Afrikako biztanleak) eta iparraldekoak (erromatarrak eta bandaloak) jaso ditu, eta Marokoko gizarte-egituran eragina izan dute. Gainera, herrialdean hainbat erlijio mota bizi dira, hala nola paganismoa, judaismoa, kristautasuna eta islama. Politikoki, eta jatorriz, Afrikako herrialde arabiarra da, nahiz eta batzuetan estatu arabiar-berebertzat jo, eta beste batzuetan, estatu arabiartzat hartzen den.
Marokoko herri-dantza herrialdeko kultura-aniztasun aberatsaren isla da, eta berebereen, arabiarren, afrikarren eta andaluziarren eragina du. Dantza adierazgarrienen artean Ahidous, Gnaoua, Chaâbi eta sabel dantza (Raks al-Sharqi) daude.
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.
