Herriaren aurka Israelgo Estatua egiten ari den
genozidio terrorista salatu nahi dugu.
Abenduaren 3an Euskararen Eguna eta Nafarroaren Eguna osapatzen dira
Abenduaren 6an San Nikolas eguna ospatzen da
Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Euskara Europako hizkuntza da, ergatiboa eta aglutinatzailea, eta Euskal Herrian hitz egiten da nagusiki. Gainera, euskal komunitateak daude Europan eta Amerikan. Euskara ofiziala da gaztelaniarekin batera Euskal Herrian eta Nafarroako eremu euskaldunean, baina frantziar estatuaren menpe dagoen aldean, berriz, ez du estatus ofizialik. Europako hizkuntza ez indoeuropar bakanetakoa da eta kontinenteko hizkuntza isolatu bakarra da. Euskaldunen jatorria ezezaguna da; horri buruzko hipotesi asko dauden arren, bakar bat ere ez da behin betiko frogatu. Historiaurreko Europako beste hizkuntza batzuekin izan dezakeen loturak eta bere ezaugarri bereziek mundu osoko hizkuntzalari eta antropologoen interesa piztu dute.
Gitarra hari pultsatuko instrumentua da, hari perkutituko pianoa edo hari igurtziko biolina ez bezala. Mendeetako bilakaeraren ondoren, gaur egungo gitarra erresonantzia-kaxak osatzen du, goialdean zulo edo aho zabala duena. Masta hori, zubian hasi eta larako-multzoa dagoen beste puntaraino doa, sei hari edo sokak zeharkatzen dutelarik; larakoak, hariak afinatzeko erabiltzen dira. Bestalde, masta, egurrezko zati batez babestua dago, diapasoia deiturikoa, trasteetan banatua eta sokak tonu erdietan banatzen dituena. Gitarraren jatorria, K.a. 1.000 urte ingurukoa da, non asiriarrek jadanik bazituzten hari pultsatuzko instrumentuak erresonantzia-kaxarekin. Sei hariko gitarra XVIII. mendean ezarri zuen Jacob Ottok, egungo afinazioarekin.
Euskaraz. Gaur eskainiko dugun pieza "Euskaraz" lanaren parte da, Grammy eta Latin Grammy sariak irabazi dituen Carlos Fernando Lopez musikagilearena, gitarrarako konposatutako piezen estreinaldia barne hartzen duen grabazioa. Musika, Andrea González Caballero gitarrista gipuzkoarrarentzat sortu zen. Artelan multzoa, gitarra ardatz duten soinu anitzetatik egiten den ibilbidea da. Gainera, pieza bakoitzean, instrumentu solista honek hainbat musika-konpainia ditu inguruan, hala nola hari-orkestra edo baxu elektrikoa.
Georg Friedrich Händel (1685-1759) Hallen jaio zen, Alemanian; nazionalitate ingelesekoa, Musikaren Historiako barrokoko figura nagusienetariko bat da. Bere musika ekoizpen oparotik, El Mesias Oratorioa nabarmendu behar dugu, nahiz eta hainbat opera, cantata eta beste hainbat oratorio ere idatzi zituen arren. 18 urte zituela, Hanburgora joan zen bizitzera, bertako Operako orkestrako partaide bihurtuz. Hiru urteren buruan Florentziara joan zen eta gero Erromara. 1710ean Alemaniara itzuli zen, eta handik Londresera. Arrakasta handia izan zuen han, eta hainbat mezenasen babespean, bertan finkatzera bultzatu zuen. Bere bizitza pribatuaz beti jeloskor egon zen arren, bere joera homosexuala pentsarazten diguten zantzu ugari daude. Londresen nazionalitate britainiarra jaso eta Opera Antzokiko kudeatzaile izendatu zuten, 1759an hil arte.
Aria (italieraz aria, "aire") korurik gabeko ahots bakarlari batek abestu ohi duen pieza musikala da, orkestra-akonpainamenduarekin eta opera edo zarzuela baten zati gisa. Antzina, edozein melodia adierazkor zen maiz, baina ez beti, abeslari batek jotzen zuena.
Kathleen Battle (1948) soprano lirikoa da. Hasiera batean, munduko orkestra garrantzitsuenekin egindako kontzertu-errepertorioagatik izan zen ezaguna. Bere opera-ibilbidea 1980ko hamarkadan garatu zen, zuzendari ospetsuenekin: Karajan, Muti, Mehta, Ozawa, Abbado, Solti, Giulini, Levine...
Bideo honetan, Neville Marrinerrek zuzendutako Academy of St Martin in the Fields taldeak, Haendelen opera-arien florilegioa eskaintzen digu.
Pablo Sarasate (1844-1908) Iruñean jaiotako biolinerako konpositore eta birtuosoa izan zen. Haur goiztiarra, gurasoek, bere semearen musika-gaitasunez jabetuta, biolinaren ikasketetan trebatu zuten; ikasketa horiek Madrilen eta Parisen sakondu zituen. 1859an bere ibilbide publikoa hasi zuen Europa eta Amerika osoan zehar kontzertuak emanez eta hil arte aktibo mantenduz. Bere ospe unibertsala agerian geratu zen, musikari handi batzuen partituretako eskaintzarekin, hala nola Max Bruch, Camille Saint-Saëns, Édouard Lalo, Henryk Wieniawski, Antonín Dvořák eta beste batzuenetakoetan. Biarritzeko «Villa Navarra» etxean hil zen 1908an, 64 urte zituela.
Nafartar Jota. Diario de Navarra egunkarian (1966), Jose Maria Iribarren idazleak argitaratu zuenez: “Nafarroako jota, Nafarroako ariman sartzen hasi zen 1885eko kolera-epidemian. Tafallak jotan du bere medikuntza; sufre-sutondoen ondoan, animo horiek epeltzeko errondailak daude.” Horrela, jotak Nafarroarekin bat egiten du, eta bereziki, Erriberarekin. Horri guztiari, Manuel García Matosek honako hau gehitzen dio: “Nafarroako Jotak ahaidetasun estua du aragoierarekin; baina esaldien ondulazio lineal handiagoa du, melisma ugariago eta luzeagoekin, eta ez dago haren erregulartasun metrikoari lotuta. Aragoikoak baino preziosismo melodiko handiagoa du, eta sarrera eta instrumentu-aldaketak ere desberdinak dira.
Gaur, Pablo Sarasateren Navarra obra eskainiko dugu Aleksander Smakosz eta Dobromir Lesiak biolin-jotzaileen bertsioan, Varsoviako The Karol Szymanowski School of Musicek lagunduta, Marta Kluczyńska irakasleak gidatuta.
Aram Khachaturian (1903-1978) armeniar musikagilea izan zen erregimen sobietarrean; 16 urte zituela Moskura joan zen bere Kontserbatorioan sartuz; Miaskovskirekin ikasi zuen, besteak beste, eta 22 urterekin pianorako eta ganbera-musikarako bere lehen lanak idazten hasi zen; geroago, orkestra-, antzerki- eta zinema-musikaren ekoizpenean murgildu zen (40 obra baino gehiago bi generoen artean), eta ballet-musikaz gain, Espartaco balleta Gayanehrena nabarmendu behar dira, oso ezaguna den "Sablearen dantza" bertan baitago. 33 urterekin bere obra nagusietako batzuk argitaratzen hasi zen, hala nola Pianorako eta orkestrarako kontzertua, Errusian eta Errusiatik kanpo ospea ematen diotenak. Prokofievek eta Shostakovitxek bezala, desadostasun handiak izan zituen Alderdiarekin, nahiz eta Stalin hil ondoren Sobiet Goreneko kide bihurtu zen. Bere lanetan armeniar musika herrikoia nabari da, beti erakarri izan duena. Armenian bere konpositore nagusitzat hartzen da.
Masquerade, 1941ean konposatua, musika intzidentaleko suite bat da, bost mugimenduk osatua. Lehena bals bat da, eta gaur, bere herrialdeko hainbat orkestra gidatu dituen eta sari garrantzitsuak lortu dituen Małgorzata Sapiecha-Muzioł zuzendari poloniarraren gidaritzapean entzungo dugu.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Benjamin Britten (1913-1976), britainiar pianista, orkestra-zuzendari eta konpositorea izan zen. Gazte-gaztetatik musikarako dohain handiak erakutsi zituen, eta 14 urterekin Frank Bridgerekin hasi zen eskola partikularrak jasotzen; geroago, Ralph Vaughan Williamsekin. Bigarren Mundu Gerraren hasieran, AEBra joan zen, eta hainbat obra orkestral eta liriko idatzi zituen. Gerra amaitzean, Londresera itzuli zen itsasontziz, eta hainbat obra koral idatzi zituen. 1945ean Peter Grimes opera estreinatu zuen, arrakasta gogoangarriarekin. Arrakasta handiena Requiem de Guerra lanarekin lortu zuen, mota guztietako gerra-gatazkak gaitzesteko. Bere bakezaletasun aktiboagatik eta homosexualitateagatik kritikatua, XX. mendeko konpositore ingeles enblematikoenetakotzat hartzen da.
Kantata musika pieza bat da, ahots bakarlari batek edo gehiagok “abesteko” idatzia, akonpainamendu instrumentalarekin, eta, oro har, mugimendu batzuek osatzen dute, eta, batzuetan, koru batek. Kantata mota zaharrena, cantata da camera bezala ezagutzen dena, XVII. mendearen amaieran jaio zen, testu profano baten gainean ahots bakarlariarentzat konposatua, eta kantata erlijiosoa erritu erlijiosoetarako sortu zen. Kantata hauek, oro har, hasierako koru batekin artikulatuta egoten ziren, non sopranoek musika gaiari ekiten baitzioten, aria, errezitatibo eta koralen segida batekin osatuz, batzuetan ahotserako prestatutako melodia jotzen zuten instrumentu bakarlarien pasarteekin. Oratorioarekiko funtsezko aldea da oratorioak hori sostengatzen duen argudio bat duela.
San Nikolas Kantata, Santa Maria eta San Nikolas Ikastetxearen mendeurrenerako idatzi zen, eta abesbatza amateurrerako eta ikastetxeak zituen musika-baliabideetarako pentsatuta zegoen. Horri profesional gutxi batzuk gehitu behar zaizkio. Obra San Nicolasen bizitzari buruzkoa da eta bi zatitan egituratuta dago, guztira bederatzi zenbakirekin: [0:10] I. ZATIA: Sarrera .- [6:00] II. ZATIA: Nikolasen jaiotza.-. [8:38] III. ZATIA: Nikolas Jainkoari sagaratzen zaio .-. [13:06] IV. ZATIA: Palestinara bidaia.-. [20:38] V. ZATIA: Nikolas Mirara iristen da eta apezpiku hautatzen dut.-. [27:17] VI. ZATIA: Nikolas espetxetik irten da.-. [30:32] VII. zatia: Nikolas eta gazte ozpinduak .-. [36:53] VIII. ZATIA: Bere pietatea eta obra zoragarriak .-. [41:48] IX. zatia: Nikolasen heriotza.
Gaur, Downtown Voices 1910etik enpresako zuzendariaren zuzendaritzapean ikus dezakegu Stephen Sands.
Luigi Boccherini (1743-1805) italiar biolontxelo-jotzaile eta konpositore birtuosoa izan zen, aita ere biolontxelo-jotzailea zuena; haren eskutik jaso zituen instrumentuaren lehen eskolak, eta hamahiru urterekin atera zen eszenatokietara biolontxelo-kontzertista gisa. Ondoren, Vannuciren babespean, bere teknika instrumentala hobetu zuen, harmonia, kontrapuntua eta konposizioa ikasteaz gain. Ikasketekin Erroman jarraitu zuen eta Europako hainbat hiritan bizi eta bisitatu ondoren, Madrilen kokatu zen behin betiko. Boccherinik ganbera-musika ugari idatzi zuen (ehun kinteto baino gehiago eta beste laurogeita hamar hari-kuarteto, trio, sonata eta beste genero batzuetako piezez gain) eta orkestrarako bere errepertorioak 30 sinfonia eta kontzertu inguru biltzen ditu.
Quintet with Guitar G 448 D-Major. Idatzi zituen 12 kintetoetatik (6ko 2 serie), 9 bakarrik argitaratu zirela uste da, eta horietatik bat galdu egin zen. Gaur 4. Kintetoa Re Maiorrean G448 aurkeztuko dugu, "Fandango" izenez ezagutzen dena, hiru mugimendutan egituratua: I (0 '00 ") PASTORALE .-. II (4' 18") ALLEGRO MAESTOSO .-. III (10 '44 ") GRAVE ASSAI – FANDANGO, eta hortik hartzen du kintetoak bere ezizena. Luzernako Orkestra Sinfonikoko kideen hari-laukoteak interpretatzen du, Maria Efstathiou gitarristarekin.
Francisco Escudero (1912 - 2002) Zarautzen (Gipuzkoa) jaiotako euskal konpositorea izan zen. Donostiako Udal Musika Akademian hasi zituen musika ikasketak, eta Madrilen, Parisen eta Munichen jarraitu zituen. 1937an Arte Ederren Sari Nazionala eskuratu zuen; 1945ean Bilboko Koral Elkarteko zuzendari izendatu zuten; 1947an Fallaren Omenezko Lehiaketako lehen Saria irabazi zuen; 1948an Donostiako Musika Kontserbatorioko Harmonia eta Konposizio Katedra eskuratu zuen; 1957an Musikaren Sari Nazionala jaso zuen. Bere lanik aipagarrienen artean Illeta hileta-oratorioa, Arantzazu poema sinfonikoa, Zigor opera, Biolontxeloa eta orkestrarako kontzertua, Piano eta orkestrarako euskal kontzertua, Sinfonia sakroa, Tonemak, Fantasia geosinfonikoa edo Gernika opera daude.
Zigor, Francisco Escuderok 1962an OLBEren enkarguz idatzitako lau ekitaldiko opera da, Manuel Lekuonaren euskarazko libretoarekin, Jose Zinkunegiren ipuin batean oinarrituta. Ekintza hiru maitagarrirekin hasten da, Euskal Herriaren etorkizun ilun eta Sancho Garcesekin iritsiko den aro oparoari buruz abestuz. Zunbeltz traidoreak desafio egiten dio Jainkoari, Nafarroako koroa eskatuz. Hala ere, San Leonek euskaldunei ziurtatzen die etsaia zigortua izango dela. Hortik dator Zigor titulua: normandiarrak porrotarekin zigortzen dituzte eta Zunbeltz gaiztoa psikologikoki (damua, haluzinazioak...) zein fisikoki zigortzen dute, ustekabean bere alaba, Lore, halabeharrez zauritzen duenean.
Gaur hauek eskaintzen digute: Ignacio Encinas (URKO) Pavlo Hunka (ZUNBELTZ) Christopher Robertson (URDASPAL) Ana María Sánchez (LORE) Alfonso Echeverría (BURNI / UN ABAD) Marta Ubieta (OTXANDETA) Mabel Perelstein (URREA) Maite Arruabarrena (SORGIN) Pedro Calderón (UN VIGÍA) José manuel Díaz (SAN LEON) Easo Abesbatza, Bilboko Operako Abesbatza, BIlboko Orkestra Sinfonikoa, guztiak Antonello Allemandi maisu italiarrak zuzendua.
Bert Appermont (Bilzen, Belgika, 1973ko abenduaren 27a) musika hezitzailea, orkestra zuzendaria, konpositorea eta moldatzailea da. Kontrapuntua, fuga, orkestra eta zuzendaritza ikasi zituen, hurrenez hurren, Lovainako Lemmens Institutuan. 1998an, musika-hezkuntzako eta HaFaBra zuzendaritzako (HArmonie, FAnfare and BRAss band music) master bikoitzarekin osatu zituen ikasketak. Ingalaterrako Bournemouth Media Schoolen jarraitu zituen ikasketak. Han, Zinema eta Telebistarako Musika Diseinuko Maisutza lortu zuen, eta horrek musikaletarako, zinemarako eta telebistarako konposizio-tekniken ezagutza zabala eman zion. Konpositore gisa, bi musikalez gain, korurako, ganbera-musikarako, haize-orkestrarako eta orkestra sinfonikorako ehun obra inguru konposatu ditu.
Gilgamesh 1. Sinfonia. Musika Bandarako idatzia, Sinfonia hau 4 mugimenduk osatzen dute: I (4 '13 ") Lehen mugimenduak, GILGAMESH ETA ENKIDU izenekoan, Gilgamesh eta Enkidus bi erdi-jainkoak aurkezten ditu.- II (9'14") Bigarren mugimenduan, TITANEN GUDUA izenekoan, bi pertsonaiak elkarren artean borroka heroikoan ari dira eta indar bera dutela deskubritzen dute.- III (16'14") Hirugarren mugimendua, ABENTURAK BASOAN. Lagun egiten dira eta hainbat abentura hasten dituzte basoan, mota guztietako izaki arriskutsuen aurka borrokatuz. IV (21'17") Azken mugimenduan, UTNAPISHIMERAKO BIDAIA, Enkidu hilkortasunari erantzun bat aurkitzen saiatzen da bere lagun Gilgamesh hiltzen denean.
Gaurko interpretazioa Isabelle Ruf-Weber irakasle suitzarrak gidatutako Landesblasorchesterrak eskainiko digu.
Denontzako musikari buruzko iradokizunak
Maite Itoiz, ekoizlea, konpositorea, eta kantu eta gitarra karrerak atzean dituela, mundu klasikotik dator, opera-ekoizpen ugaritan parte hartu baitu, gaur egungo abeslari liriko eta zuzendari handienekin eta merkatuan hainbat CD klasikorekin. Soprano lirikoaren ahotsa estilo askotara egokitzen jakin du, tinbreekin jolastuz. Klasiko hutsetik hasi eta heavy metaleko taldeak ekoizten ditu, bere ekoizpenei ukitu sinfoniko bat gehituz. (last.fm)
Nafartar Jota. Diario de Navarra egunkarian (1966), Jose Maria Iribarren idazleak argitaratu zuenez: “Nafarroako jota, Nafarroako ariman sartzen hasi zen 1885eko kolera-epidemian. Tafallak jotan du bere medikuntza; sufre-sutondoen ondoan, animo horiek epeltzeko errondailak daude.” Horrela, jotak Nafarroarekin bat egiten du, eta bereziki, Erriberarekin. Horri guztiari, Manuel García Matosek honako hau gehitzen dio: “Nafarroako Jotak ahaidetasun estua du aragoierarekin; baina esaldien ondulazio lineal handiagoa du, melisma ugariago eta luzeagoekin, eta ez dago haren erregulartasun metrikoari lotuta. Aragoikoak baino melodiko handiagoa du, eta sarrera eta instrumentu-aldaketak ere desberdinak dira.
Autumn leaves (Udazkeneko hostoak), Joseph Kosmak 1945ean konposatutako jazz abesti herrikoi eta estandarra da, Jacques Préverten jatorrizko frantsesezko letrarekin (jatorrizko izenburua frantsesez: "Les Feuilles mortes"); eta geroago Johnny Mercerrek, ingelesez.
Kenny Barron (1943), jazz pianista estatubatuarra da. Post bop piano-jotzaile nagusietako bat da, batez ere Tommy Flanagan eta Wynton Kellyren eraginpean; baina baita Thelonious Monk, Art Tatum eta McCoy Tyner ere. Bill Barron saxofoi-jotzaile tenorearen anaia gaztea da, mundu diskografikoan debutatu zuena, eta estilo liriko eta malguagatik da ezaguna. Hirurogeiko hamarkadan Dizzy Gillespieren laukotean pianoa jo zuenean egin zen ezagun; ordutik aurrera, lehen mailako ehunka musikarirekin lan egin du. Bederatzi aldiz izendatu dute Grammy eta American Jazz Hall of Fame sarietarako, eta 2010ean The National Endowment for the Arts -ek, "Jazz Master" izendatu zuen.
Priscilla Chan (1965eko uztailaren 28a) Hong Kongeko kantopop (Txinako herri musika) abeslaria da. Hong Kongeko Happy Valley-ko Marymount-eko Bigarren Hezkuntzako Eskolara joan zen (lehen Maryknoll-en Ahizpen Eskola bezala ezagutzen zena). Bere jarduera estrakurrikularretan eta denbora-pasetan oso persona aktiboa zen, horrela berak kontatzen digu, nerabe zela, kantu-lehiaketetan parte hartzera animatu zela. Azkenik, grabazio-konpainia batek aurkitu zuen eta 1983an 18 urte zituela hasi zuen abeslari profesionalaren ibilbidea. Gaur egun Hong Kongeko Happy Valleyn bizi da, eta maitasunari eskainitako abestietan pasio eta emozio handia adierazteagatik da ezaguna, horietako asko Cantopop doinu klasiko ospetsu bihurtu baitira.
Alberto Barros (1957), "El Titán de la Salsa" ezizena duena, Kolonbiako musikaren artista esanguratsuenetako bat da nazioartean, eta ibilbide oparoa du musika-ekoizle, konpositore, moldatzaile, tronboi jotzaile eta abeslari gisa. 14 urte besterik ez zituela, Atlantikoko Unibertsitateko Kontserbatorioan hasi zituen musika ikasketak, eta, ondoren, Medellinera joan zen harmonia eta orkestrazio ikasketak egitera. 2017an, Latin Grammy Awards sariaren 18. ediziorako izendatu zuten, "Saltsa-diskorik onena" izateko. Aurretik, Barros zazpi aldiz izendatu zuten "Grammy Latinoa" irabazteko, eta horietako hiru irabazi zituen. Tributu a la Salsa Colombiana eta lau Tributu a la Cumbia Colombia filmen zazpi ekoizpen grabatu ditu, eta gaur horietako bat aurkeztuko dugu.
La Cumbia, Kolonbiako musika erritmo eta dantza folkloriko tradizionala da. Hiru alderdi kulturaleko edukiak ditu: indigena, afrikarra eta, neurri txikiagoan, zuria (espainiarra), kultura horien arteko mestizaje luzearen emaitza. Musikan jatorri afrikarreko danborrak daude; marakak, guatxea eta turutak (miliako kanabera eta gaitak) jatorri indigenakoak; kantuak eta koplak, berriz, Espainiako poetikaren ekarpena dira. Dantzari dagokionez, azpimarratzekoa da mugimendu sentsual, galante eta seduktoreen presentzia, afrikar jatorriko dantzen bereizgarriak.
Bideo bereziei buruzko iradokizunak
Anton Arenski (1861 – 1906) errusiar konpositore erromantiko eta musika irakaslea izan zen. Aita eta ama San Petersburgora joan ziren 1879an, eta San Petersburgoko Kontserbatorioan ikasi zuen konposizioa, Rimski-Kórsakoven ikasle gisa. 1882an graduatu ondoren, Moskuko Kontserbatorioan irakasle egin zen. Bere ikasleen artean Skriabin eta Rajmáninov izan ziren. 1895ean Arenski San Petersburgora itzuli zen Koru Inperialaren zuzendari bezala, Balákirev-ek gomendatua izan zelarik. 1901ean erretiratu zen, eta piano-jotzaile, orkestra-zuzendari eta konpositore gisa eman zuen denbora. Arenski Finlandiako erietxe batean hil zen tuberkulosiak jota 1906an. Edariak eta apustuek osasuna hondatu ziotela diote.
Cléopâtre, ekitaldi bateko ballet bat da, Mikhail Fokineren koreografia eta Anton Arenskyren musika dituena, egile berberen Les Nuits égyptiennes balletean oinarritua. Eszenografia eta jantziak Léon Basktek sortu zituen eta lehen ekoizpena Parisko Théâtre du Châteleten inauguratu zen, 1909ko ekainaren 2an.
Gaur, Erromako Opera Antzokitik eskainiko dugu antzezpen hau, Gaia Straccamore, Vito Mazzeo eta Alessia Gay dantzari nagusiekin.
Georges Bizet (1836-1875) piano-jotzaile eta konpositore frantziarra izan zen, baina ez zuen arrakasta handirik lortu. Bizetek hainbat sari irabazi zituen Parisko Kontserbatorioan ikasle gisa egindako ibilbide bikainean, 1857an Erromako Sari ospetsua barne. Aparteko piano-jotzailetzat hartu zuten, nahiz eta nahiago izan zuen bere trebetasuna ez aprobetxatu eta gutxitan jo zuen jendaurrean. Bere opera ezagunenak, Carmen deiturikoak, sekulako arrakasta lortu zuen estreinaldian, baina ez zuen gozatu, handik hiru hilabetera hil baitzen, 39 urte zituela, bihotzekoak jota. Gainerako lanak XX. mendean zokoratu eta berreskuratu zituzten pixkanaka. Hala eta guztiz ere, gaur egun XIX. mendeko erreferentetzat eta konpositore bikain eta irudimentsutzat hartzen da.
Carmen lau ekitaldiko opera dramatikoa da, Georges Bizeten musikarekin eta Ludovic Halévy eta Henri Meilhac egileen libreto frantsesarekin, Prosper Mériméeren Carmen eleberrian oinarritua. Ekintza 1820ko Sevillan gertatzen da, izaera handiko ijito eder eta oldarkor bat protagonista duela.
Gaur, Carmenen koreografiatutako aukeraketa bat aurkeztuko dugu, munduko balleteko bi pertsonaia ospetsuk interpretatua; batetik, Roberto Bolle (1975), 2003an La Scalako Antzokiko étoile titulua eta 2009an American Ballet Theatreko dancer nagusia jaso zuen dantzari italiarra; bestatik, Polina Semiónova (1984) dantzari errusiarra, 18 urterekin Staatsballett Berlineko lehen dantzaria izan zenetik sari eta aintzatespen garrantzitsuak jaso dituena.
Jarabe tapatío, Jalisco estatuko dantza mexikar ezaguna da; herrialdetik kanpo, kapela mexikarraren dantza bezala ezagutzen da. Dantza jalisciarrak gizonak emakumearekiko duen jarraigoa irudikatzen du, gizonak bere bikotekideari maitasun harreman bat hasteko egiten dion gonbitetik hasita. Dantzaldian, gizonak jantzietan daraman txarro kapela lurrean dago eta bi dantzariek takoneoak egiten dituzte bere inguruan, emakumea kapela jasotzeko makurtu arte.
Mariachi Vargas de Tecalitlan Mexikoko musika folklorikoko taldea da, 1897an Gaspar Vargas López maisuak (1880-1969) sortua. Gaur egun, Rubén Fuentes maisuaren ekoizpen artistikoaren eta zuzendaritza orokorraren pean dago, eta Carlos Martínezek zuzentzen du musika. Taldea harpa batek, bihuela batek, gitarra batek, gitarroi batek, hiru tronpetak eta zazpi biolinek osatzen dute, eta Munduko Mariatxi Onena izena dute, Fuentesek berak (1956an RCA Victorren zuzendari artistikoa zenean) taldearentzat iradoki zuena. Bere ibilbide luzean, hamaika errezitaldi egin ditu zuzenean, eta lan diskografiko ugari ditu.
Xabier Solano Maiza (Hernani, Euskal Herria, 1978) euskal musikaria da, Etzakit rock taldean trikitixa jotzen hasi zena, berak eta Jon Mari Beasainek 1994an sortua. Etzakitekin bi disko argitaratu zituen: Etzakit eta Goiz edo noiz. 2003tik aurrera Fermin Muguruzarekin kolaboratzen hasi zen.
Bi Mundu. Solanok konposatu du abestia, Elkano Fundazioak proposatuta. Letra Jon Garmendia Txuriyarena da, musikariaren ohiko kolaboratzailea. Elkanoren lehen zirkumnabigazioan inspiratutako gaia da, eta aniztasunari, kultur trukeari eta bidaia hori posible egin zuten pertsona guztien batasunari abesten dio, euskaraz eta euskal herritarren ikuspegitik. (Elkano Fundazioak argitaratutako artikulu batetik jasoa)
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu eta Adimen Artifizialeko informazio puntualak erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.
