Herriaren aurka Israelgo Estatua egiten ari den
genozidio terrorista salatu nahi dugu.
Donostiako Danborradaren hasiera urtarrilaren 20ko 0:00etan
Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Donostiako Danborrada, urtarrilaren 20an, San Sebastian eguna ospatzeko erabiltzen da. Danborradaren jaia, danborren eta erreplikanteen desfileak dira, eta piezak desberdinak jotzen dituzte, gehienak Raimundo Sarriegik XIX. mendean egindako ekitaldirako propio konposatuak. Danborra daramatenak Napoleonen jantzi militarrak daramatzate jantzita, eta erreplikanteak, egurrezko upelak daramatzatenak, sukaldariz jantzita daude.
Raimundo Sarriegi (1813-1913) donostiar musikaria izan zen, korurako, txisturako eta zarzuelaren baterako lanen egilea; baina, batez ere, Donostiako danborradako konposizio gehienen egilea. Donostiako Egia auzoko baserri batean jaio zen ("Etxeberri" edo "Kojaenea"), nekazari familia batean, lehen karlistaldiaren amaieran. Txikitatik musikarekin lotuta egon zen; tiple izaten hasi zen Santa Maria Elizan, eta, ondoren, tenor izendatu zuten San Bizente Parrokian. Jose Juan Santesteban “maixua”ren ikasle izan zen, eta bere ikasle kuttunena.
Donostiako martxa. Banderaren igoerarekin eta Sarriegiren San Sebastian Martxaren interpretazioarekin hasten da Donostiako Aste Nagusia urtarrilaren 20ko 0: 00etan, eta 24:00etan amaituko da. Bideo honetan Donostiako Orfeoiaren bertsioan eskaintzen dugu, Euskadiko Sinfonikoarekin batera, Víctor Pablo Pérez maisuaren zuzendaritzapean.
Joseph Bodin de Boismortier (1689-1755) Barrokoko musikagile frantziarra izan zen, instrumentu, ahots, kantata eta ballet lanak idatzi zituena. Boismortierren familia konpositorearen jaioterritik, Thionvilletik (Lorena), Metz hirira joan zen, eta han jaso zuen haren heziketa. 1713an Perpinyara joan zen, eta han Mara Valetterekin ezkondu zen; 1724an Parisera joan ziren eta Boismortierrek konpositore karrera oparoa hasi zuen. 1747an jada 100 lan baino gehiago argitaratu zituen ahots eta instrumentu konbinazio ezberdinetarako. Boismortier patroi edo babesle baten mende ez zeuden lehen konpositoreetako bat izan zen, Frantziako publikoak asko estimatu zuen edertasun eta sofistikazio handiko musika konposatu zuena.
Boismortieren lanen katalogoa. Bere obrak Opus zenbakiaren arabera sailkatzen dira (latinez opus hitzak 'obra' esan nahi du), musikan konpositore gehienen obrak katalogatzeko erabiltzen den terminoa baita, XVII. mendetik aurrera.
Gaur, Sonata mi minorrean, op. 37, 2.a eskaintzen dugu, Joseph Bodin de Boismortierrek idatzia eta Nihan Atalayk (flauta), Ciprian Campeanek (biolontxeloa) eta Corsi Paolok (klabezina) interpretatua; hiru mugimendutan artikulatutako sonata da: I (0´6´´) ALLEGRO .-. II (2´34´´) ADAGIO .-. III (4´42´´) ALLEGRO
Antonín Dvořák (1841-1904) Nelahozevesen jaio zen, garai hartan Bohemia eta orain Txekia dena, eta XIX. mendearen bigarren erdiko maisu handienetako bat da, txekiar nazionalismoaren ordezkari nagusia. 1892 eta 1895 artean, New Yorkeko Kontserbatorio Nazionaleko zuzendaria izan zen; AEBra iritsi zenetik, interes handia erakutsi zuen bertako musika amerikarrarekiko. 1895eko apirilean Estatu Batuak utzi eta bere aberrira itzuli zen behin betiko, eta bertan Kontserbatorioko irakasle lanari ekin zion berriro. Bere bizitzan zehar pianorako, biolin eta pianorako musika, hirukoteak, kuartetoak, kintetoak, sexteto bat, eslaviar dantza sail bi, serenatak, suiteak, oberturak, hiru rapsodia, bost poema sinfoniko, bederatzi sinfonia (Mundu Berrikoa da ezagunena), hainbat kontzertu, 100 kantu eta ahots bikote eta hainbat opera idatzi zituen.
Biolinerako kontzertua minorrean, Op. 53, biolinerako eta orkestrarako kontzertua da, Antonín Dvořák-ek konposatua 1879an. Hainbat berrikuspenen ondoren, obra Pragan estreinatu zen, 1883an, Frantisek Ondrícek biolin-jotzailearekin, eta Londresen eta Vienan ere jo zuen. Kontzertua biolin bakarlariarentzat eta 2 txirulaz, 2 oboez, 2 klarinete (La), 2 fagotez, 4 adarrez, 2 tronpetaz, tinbalez eta sokaz osatutako orkestrarentzat idatzia dago, eta bere egitura hiru mugimendutakoa da (azkar-geldo-azkar). Gaur egun, biolinaren errepertorio unibertsalean obra garrantzitsua izaten jarraitzen du kontzertu honek.
Bideo honetan Hilary Hahn (Virginia, 1979) biolin jotzaile estatubatuarrak hirugarren mugimendua eskaintzen digu, Finale: Allegro giocoso ma non troppo, Frankfurteko Irratiko Orkestra Sinfonikoak lagunduta, Andrés Orozco-Estrada maisu kolonbiarrak gidatuta.
Francisco Asenjo Barbieri (1823-1894) zarzuelaren egilea Madrilen jaiotako musikagile espainiarra izan zen. Madrilgo Kontserbatorioan sartu ondoren, pianoa, klarinetea, kantua eta konposizioa ikasi zituen, eta bere ibilbidean zehar 70 zarzuela baino gehiago idaztea lortu zuen. La España Musical aldizkariaren sortzailea, gaztelaniazko antzerki musikalaren ideiak irmo defendatu zituen, eta horrek, azken finean, zarzuelaren berpiztea ekarri zuen. Arte Ederretako akademikoa eta Espainiako Errege Akademiako kidea izan zen.
El Barberillo de Lavapiés hiru ekitaldiko zarzuela bat da, Luis Mariano de Larraren libretoarekin eta Barbieri maisuaren musikarekin. Arrakasta handiz estreinatu zen Zarzuela Antzokian 1874ko abenduaren 19an, eta Madrilgo Lavapiés auzoko Lamparilla bizarginaren eta Paloma jostuna abentura entretenigarriak kontatzen dizkigu, Carlos III.aren Madrilgo giro kastizoaren barruan intriga politikoz beteriko mundu batean murgilduta daudenak. Gaur, Usoaren Kantuaren erromantzea ikusiko dugu.
Elīna Garanča, (1976), Letoniako Riga hirian jaiotako mezzosopranoa da, abeslari profesional baten eta koruko zuzendari baten alaba. Hogei urte zituela, Letoniako Musika Akademian kantua ikasten hasi zen, Vienan eta AEBn jarraitzeko. Nazioartean nabarmentzen hasi zen Salzburgoko Jaialdian, Mozarten La Clemenza di Tito operarekin, eta haren ondoren kontratu garrantzitsuak iritsi zitzaizkion. Munduko antzoki garrantzitsuenetan lan egin du batutarik ospetsuenen pean. Teknika aberatsa izateaz gain, bere tesituraren altuera guztietan homogeneotasuna nabarmendu behar da, bertute horiek gaur egungo mezzo preziatuenen artean egotera bultzatzen baitute.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Johann Sebastian Bach (1685-1750) biolin-jolea, organo-jolea, zuzendari eta konpositore alemaniarra izan zen. Eisenachen jaio zen, historiako musika-familia garrantzitsuenean, bere baitan 30 konpositore ospetsu baino gehiagorekin. 1703an lortu zuen Arndstateko Printzearen gorteko musikari gisa egin zuen lehen lana, eta 1707an Mülhausenera joan zen organista gisa. Han, Maria Barbara lehengusinarekin ezkondu zen, eta zazpi seme-alaba izan zituen. 1720an emaztea hil ondoren, urte eta erdi geroago berriro ezkondu zen Maria Magdalenarekin, zeinarekin beste hamahiru seme-alaba izango zituen. 1723an Leipzigera joan zen bizitzera eta 65 urterekin hil zen. Musikagile emankorra, Musikaren Historiako hiru jeinu nagusietako bat da Mozart eta Beethovenekin batera. Eragin nabarmena izan du Haydn, Mozart, Beethoven, Mendelssohn, Schumann, Chopin… eta beste hainbat konpositore ospetsutan.
Bachen lanen katalogoa edo Bach-Werke-Verzeichnisen, BWV siglengatik ezagunagoa, konpositorearen lan guztien aurkibide zenbakitu batez osatuta dago,
gaika antolatuta, generoen lan motaren arabera eta Ahots edo instrumentu izaeraren arabera, mundu osoko akademiko eta musikariek erabilia. Katalogo hori 1950ean sortu zuen Wolfgang Schmieder musikologo alemaniarrak.
Ich hatte viel Bekümmernis BWV 21 kantata. Italiar eragina berehala nabaritu zen Bachen musikan Weimarren egon zen bitartean. Kantata honen hasierako koruan, "Ich hatte viel Bekümmernis", Vivaldiren kontzertuetako baten oihartzun argiak entzun daitezke. Kantataren bertsio goiztiar bat seguruenik 1713an sortu zen, gorteko goi funtzionario baten emaztearen hiletarako idatzia urriaren 8an. Zerbitzu honetarako sermoiaren gaia 94. Salmoko 19. bertsikulua izan zen, hain zuzen ere Bachen kantataren hasierako koruaren testua.
Egitura. 0:00 Sinfonia .-. 3:08 Ich hatte viel Bekümmernis (Coro) .-. 7:13 Seufzer, Tränen (Aria) .-. 11:55 Wie hast du dich (Recitativo) .-. 13:28 Bäche von gesalznen Zähren (Aria) .-. 18:38 Was betrübst du dich (Coro) .-. 22:17 Ach Jesu, meine Ruh (Recitativo) .-. 23:46 Komm, mein Jesu (Dueto) .-. 27:58 Sei nun wieder zufrieden (Coro) .-. 32:42 Erfreue dich, Seele (Aria) .-. 35:39 Das Lamm, das erwürget ist (Chor)
Gaurko insterpretazioa Netherlands Bach Societyren eskutik jasoko dugu, Shunske Sato (biolina eta zuzendaritza), Ivan Podyomov (oboea), Stefanie True (sopranoa), Ulrike Malotta (altua), Guy Cutting (tenorra) eta Felix Schwandtke (baxua) partaide dituelarik. (Bideoaren oineko iruzkinetik jasoa)
Franz Schubert (1797-1828) Austriar konpositorea, 11 urterekin Vienako Kapera Inperialeko koruko kide bezala onartua izan zena, bertan, Salieri irakasle bezala izan zuelarik. Garai hartan, antzerkiak, operak, ematen zuen dirua, nahiz eta inoiz ez zen nabarmendu genero honetan, eta liederretan (abestiak) murgildu zen. Horien artean, aipatzekoak dira Ave María eta La Bella Molinera lieder multzoa. 31 urterekin hil bazen ere, 1.500 lan baino gehiago utzi zituen idatzita pianoko eta ganbera-musikako pieza ugariren artean, 8 sinfonia, obra kontzertanteak, musika intzidentala, musika sakratua (besteak beste, 7 Meza, Oratorio 1 eta Requiem 1), hainbat singspiel (opereta txikiak), operako zerbait eta 600 ahots-lan txiki baino gehiago, batez ere aipatutako liederrak.
Franz Schuberten 8. Sinfonia si minorrean, D. 759 (batzuetan 7. Sinfonia bezala berrizendatua), Sinfonia Osatugabea bezala ezagutzen dena, Schubertek 1822an hasi zuen konposizio musikal bat da, baina konpositorea beste sei urtez bizi izan bazen ere, bi mugimendurekin bakarrik geratu zen: I (0´35´´) ALLEGRO MODERATO .-. II (17´01´´) ANDANTE CON MOTO. Scherzo batek ere bizirik dirau, pianorako erredukzio batean ia amaitua, baina bi orrialde bakarrik orkestratuta. Schubertek sinfonia amaitu gabe uzteko arrazoi posible bat metrika beraren nagusitasuna da (konpas hirutarra); kasu hori lehen eta bigarren mugimenduetan gertatzen da, baita aipatutako scherzoan ere, hirugarren mugimenduaren ernamuina izan zitekeena.
Gaur, Małgorzata Sapiecha-Muzio, irakasle poloniarrak eskainitako bertsioan izango gara.
Seiak («Les Six») XX. mendearen lehen erdialdeko musikariz osatutako talde frantsesa izan zen, honako hauek osatua: Georges Auric, Louis Durey, Arthur Honegger, Darius Milhaud, Francis Poulenc, Germaine Tailleferre (taldeko emakume bakarra), Jean Cocteau (musikari ez zen bakarra, ordezkari artistikoa baizik), Erik Satie (taldea utzi zuena 1918an). Montparnasseko Lejeune margolariaren tailerrean bildu zen lehen aldiz Erik Satie-k «Gazte Berriak» («Les Nouveaux Jeunes») izenez bataiatu zuen taldea, Satiek formulatutako helburu bakar batean laburbiltzen zen programa batekin: «Elkarte horiek, Nazionalak, S. M. I.ak, besteen musika jotzen dute; guk gizarte bat egingo dugu gure musika jotzeko». Bere musika inpresionismoaren eta wagnerismoaren aurka agertzen zen batez ere; eta nahiz eta obra batzuk kolektiboki idatzi, bakoitzak estilo propio eta pertsonal bat sortu zuen. Hainbat desadostasunen ondoren, ez ziren gehiago ikusi 1930aren ondoren, azalpenak emateari uko eginez.
Darius Milhaud (1892 – 1974) musikagile frantziarra izan zen, eta politonalitatea eta jazzaren ondoriozko patroi erritmikoak erabili zituen. 1916an Brasilera joan zen Paul Claudel enbaxadorearen idazkari gisa; han idatzi zituen Saudades do Brasil, Scaramouche, Le B«uf sur le toit» eta L'Homme et son desir poema koreografikoa. 1918an Frantziara itzuli, Erik Satierekin adiskidetu eta Seien Taldean sartu zen. 1940an, naziek Frantzia okupatu zuten eta ihes egin behar izan zuen, AEBra joanez. Han jarraitu zuen 1947ra arte, Parisko Kontserbatorioan ohorezko konposizio-irakasle gisa lan egiteko. Mota guztietako musika generoetako 400 obra baino gehiago idatzi zituen: ganbera-musika, obra koralak, sinfoniak, operak eta musika intzidentala.
Perkusio eta orkestra txikirako kontzertua perkusio bakarlari batentzat idatzitako lehen kontzertuetako bat da, eta errepertorioko pieza interpretatuenetako bat da; Parisen idatzi zen perkusio eta orkestra txiki baterako. 1920ko hamarkadan idatzi zenean, pieza horrek jazz musikaren gailurrean ikusi zuen argia; hala ere, Milhaudek bere musikan jazz ideologiarik ez sartzeko asmoa zuen; obra horretan jazz estiloa indargabetu zuen modu politonal batean konposatzean. Pieza honetan erabilitako perkusio-ideiak ez daude ikuspegi bakarlari batekin osatuta; perkusio-atal osoa pertsona bakar batek interpretatzen du.
Egitura. Lanak bi mugimendu ditu: I VIF, RUDE ET DRAMATIQUE (0 '21 ") Mugimendu gogor eta dramatikoa harmonia politonaletan oinarrituta. II MODÉRÉ (3 '09 ") Mugimendu lirikoa, aurrekoarekin kontrastea egiten duena eta azken atalean hasierako gaiaren oroitzapen murritzengatik etendako instrumentu desberdinetako solo txikiak protagonista dituena.
Bakarlari bezala, gaur Laura Trompetter irakasle perkusionista dugu lagun. (Elizabeth Koskoren artikuluaren laburpena, 2010)
Akordeoia haizezko musika-tresna harmonikoa da, hauspo batez, diapasoi batez eta egurrezko bi kutxa harmonikoz osatua. Bere bi muturretan hauspoa egurrezko kutxek ixten dute. Akordeoiaren eskuineko eskuaren zatiak, gainera, diapasoi bat du, piano baten (pianorako akordeoia) edo tekla biribilen (botoiak ere esaten zaie) moduko tekla-antolamenduarekin; ezkerreko eskuaren zatiak bi akordeoi motetan botoiak ditu baxuak eta laguntzazko akordeak jotzeko.
Francisco Domínguez, Alcolea de Calatravan (Ciudad Real) jaio zen, eta konposizio ikasketak Gabriel Erkorekarekin egin zituen Musikenen, Euskal Herriko Goi Mailako Musika Kontserbatorioan. Ondoren, Austrian eta Alemanian jarraitu zuen ikasten.
Iñaki Alberdi. Soinujole gipuzkoarra da, egungo hainbat konpositorerekin lankidetza estua izan duena eta Sofia Gubaidulina, Karlheinz Stockhausen, Luis de Pablo, Joan Guinjoan, Gabriel Erkoreka, Ramon Lazkano, Jesús Torres, Alberto Posadas eta José María Sánchez-Verduren lanak estreinatu dituena. Bakarlari gisa, honako orkestra hauetako ohiko gonbidatua da: Royal Liverpool Philharmonic, Espainiako Orkestra Nazionala, RTVEko Orkestra Sinfonikoa, Galiziako Real Filharmonía, Madrilgo Erkidegoko Orkestra, Bilboko Orkestra Sinfonikoa, Montevideoko Orkestra Filarmonikoa, Euskadiko Orkestra Sinfonikoa eta Errusiako Kultura Ministerioko Orkestra, besteak beste. Gramophone Editor's Choice sarirako izendatu dute eta Scherzoren Disko Aparta eta Urrezko Melomanoa eskuratu ditu. (Contrapunto aldizkaritik jasoa)
Gaur Francisco Domínguezen Gaua (La Noche) entzungo dugu, akordeoi eta ensemble mistorako idatzia, Ensemble Kuraiak lagunduta, Andrea Cazzanigaren gidaritzapean
Donostiako Danborrada
Donostiako Danborrada, Donostiak Urtarrilaren 20ko 0´00´´ ordutik, bere patroia den San Sebastian ospatzeko erabiltzen duen danbor festa da. 1597. urtean izurrite bat gertatu zen Pasaian, garai hartan Donostiako auzo zena; auzotarrak San Sebastian Elizara joan ziren, otoitz egitera; eta mirari bat bezala, epidemia desagertuz joan zenez, bizilagunek hiriko patroitzat hartu zuten, data ospatzeko konpromisoa bereganatuz. Danborrada, hasieran, inauterien hasiera bat izan zen; izan ere, 1835ean, inauterietako konpartsa bat, bakoitza nahi bezala mozorrotzen zena, hilaren 20ko goizeko bostak aldera irteten zen, diana gisa. Konpartsa horrentzat, Sarriegik bere danborradarako obrak konposatu zituen, eta Inauterietako beste konpartsa batzuentzat zabaldu ziren. 1881ean, San Telmo kuartelean gordetzen ziren danbor eta uniforme napoleoniko batzuk oparitu zituen Udalak; handik bost urtera, hirikoak sinbolizatzera datozen upelak gehituko ziren. Konpainia kopurua handituz joan zen pixkanaka, 1976an 16 konpainiara eta 2018an 143 konpainiara iritsi arte. Gainera, 1927an lehen aldiz desfilatu zuen Haur Danborradan, eta gaur egun 5.000 haur baino gehiago biltzen ditu.
Munduko danborrak
Danborra soinu-perkusio instrumentu zehaztugabea da, menbranofonoen familiakoa (instrumentuaren bibrazioa azalez edo material sintetikoz egindako mintz batekin lortzen da). Erresonantzia-kaxa bat du, zilindro-formakoa izan ohi dena, eta adabaki izeneko mintz bat, kutxaren irekidura estaltzen duena. Danbor mota batzuek adabakiak izaten dituzte bi aldeetan, eta soinua instrumentua eskuarekin edo makilekin adabakian jotzean lortzen da. Bestalde, eta batez ere lagunarteko hizkuntzan, danbor hitza menbranofonoak ez baizik idiofonoak diren beste perkusio instrumentu batzuei ere aplikatzen zaie (soinua gorputz instrumentalaren beraren bibrazioaren bidez lortzen da); Donostiako danborradaren kasuan, erreplikatzaileen zurezko upelei. Hortik ondorioztatzen da, danbor bat kontsideratzeko, perkusioa erabakigarriagoa dela, mintz dardarkaria izatea baino.
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.
