Herriaren aurka Israelgo Estatua egiten ari den
genozidio terrorista salatu nahi dugu.
Diada ospatzen da Irailaren 11an (Catalunyako Nazio Eguna)
Catalunyako Diada Nazionala, edo, besterik gabe, Diada, urtero irailaren 11n ospatzen den Kataluniako festa nazionala da, oroimenezkoa eta errebindikatzailea, Espainiako Ondorengotza Gerran, Bartzelona 1714an erori zela gogoraraziz. Gerra horretan, Kataluniak, Austriako Karlos artxidukea babestu zuen Felipe Borboikoaren aurka; gerra galdu ondoren, tropa borboitarrek hiria okupatu zuten, eta Felipe V.a erregeak Kataluniako erakundeak indargabetu zituen Planta Berriko Dekretuen bidez; katalan askoren ustez, autogobernua eta askatasun historikoak galtzen hasi ziren unea da.
Gaur egun, Kataluniaren askatasunak 1714ko setioan defendatu zituztenen ohorea da ospatzen dena, eduki politiko handiko jardunaldi batean, bereziki erabakitzeko eskubidearen eta Kataluniaren independentziaren alde. Helburu horiekin, ekitaldi ofizialak, lore-eskaintzak (bereziki Fossar de les Moreresen, Bartzelonako leku sinbolikoan), kontzertuak eta ANC (Assemblea Nacional Catalana) bezalako erakundeek antolatutako manifestazio handiak egiten dira. Hori guztia giro solemne eta jai-giroaren barruan, kultura-ospakizunak, herri-jarduerak eta nortasun katalaneko adierazpenak nahastuz, hala nola castellersak, sardanak eta musika tradizionala.
Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Enric Morera i Viura (1865 - 1942) musikagile eta musikari kataluniarra izan zen. Operak, musika eszenikoa, obra sinfonikoak, obra koralak, kontzertuak eta Rèquiem-en Meza idatzi zituen; baina, batez ere, bere koru-sardanengatik da ezaguna. Bere lana estetika neo-erromantikoari atxikita dago eta Kataluniako musika-nazionalismoaren erakusgarri bikaina da. Hain da horrela, ezen katalanez idatzi baitzuen (italieraz idatzi beharrean), tempoei, dinamikari, agogikoari eta abarri buruzko guztia. Azpimarratzekoa da, halaber, ez zuela klabe-armadurarik erabiltzen bere abestietan. Aldaketa guztiak akzidentalak dira, idazkera hau aukeratuz, bere garaiko beste konpositore batzuk bezala. Enric Moreraren funts pertsonala Kataluniako Liburutegian gordetzen da.
L’Empordà, Enric Moreraren musika eta Joan Maragallen hitzak dituen sardana bat da. 1908an idatzi zuen, Bartzelonako Amics Tintorers abesbatzak eskatuta, Erato de Figueres Koral Elkartearentzat. Gizonezkoen korurako sardana bat da, erritmo gogorrekoa, nahiz eta askotan abesbatza mistoan aritzen den, oraingo kasuan bezala, Knox College Choir unibertsitate-abesbatzak abestuta. Alt Empordà eskualdeko ereserki ofiziala da 2012tik.
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) musika konposizioko hiru erraldoietako bat da, Bach eta Beethovenekin batera. Haur prodijioa, Salzburgon jaioa, sei urterekin teklatua eta biolina menderatzen ditu eta konposatzen hasten da. Leopold bere aitak bira nekagarrietan erakusten du Europako hainbat gortetan. Konpositore emankorra izan zen (bost urte zituenetik hil zen arte idatzitako 600 lan baino gehiago ditu), eta mota guztietako musika-generoak landu zituen: piano-lanak, ganbera-musika, sinfoniak, obra kontzertanteak, obra koralak, operak, … guzti-guztiak, bere generoko maisulanak. Bere operak, Txirula Magikoa, Don Giovanni, Cosi fan Tutte, eta Figaroren ezteiak, mundu osoko 10 opera ospetsuenen artean daude. Vienan hil zen 35 urte zituela.
Mozarten lanen katalogoa edo Köchel katalogoa (Köchel Verzeichnis, alemanez) Ludwig von Köchelek sortu zuen 1862an eta Wolfgang Amadeus Mozart-ek konposatutako musika lanak zerrendatu zituen. Mozarten lan bakoitza K. edo KV laburdura aurretik duen zenbaki batek izendatzen du; zenbaki horrek bere sorkuntzaren ordena kronologikoa izendatzen du, eta obra gehienetarako balio du, nahiz eta Mozarti oker egotzitako beste autore batzuen lan batzuk agertzen diren ere, eta oraindik aurkitu ez diren beste benetakoak aipatzen ez dituen.
Tronparako 1. kontzertua re maiorrean, K. 412, Wolfgang Amadeus Mozartena. 1791n idatzia, obrak bi mugimendu ditu. Hau da Mozarten tronparako lau kontzertuetatik Re maiorrean dagoen bakarra (gainerakoak Mib maiorrean daude), eta ohiko hiru mugimenduen ordez bi mugimendu besterik ez dituen bakarra; nahiz eta 1 zenbakiarekin agertu, osatzen diren lau kontzertuetako azkena izan zen.
Gaur, kontzertu honen Bigarren Mugimendua eskainiko dugu, RONDO ALLEGRO, Sarah Willis tronpa jotzaile estatubatuarraren interpretazioan, Habanako Lyceum Orkestrak lagunduta eta zuzendari titular José Antonio Méndez Padrón kubatarrak gidatuta.
Gioachino Rossini (1792-1868) 39 opera, abesti ugari, piano lan batzuk eta musika sakratu pixka bat egin zituen italiar konpositorea izan zen. 12 urterekin hasi zen konposatzen. 1812an Milango Scalak kontratatu zuen, eta arrakasta gogoangarria lortu zuen La piedra de toque-rekin; hurrengo urtean Venezian bere lehen opera serioa estreinatu zuen, Tancredi; eta handik gutxira, beste arrakasta handi bat estreinatu zuen, La italiana en Argel. 1815ean, Napolin, erregulartasunez eta estutasunik gabe idazten du, entsegu eta data zehatzekin. 1822an Vienara joan zen eta han Beethoven miretsia ezagutu zuen. Vienatik Londresera, eta jarraian Parisera itzuli zen; eta bere azken opera, Guillermo Tell, estreinatu ondoren, 37 urte zituela, ospe handiko eta ekonomia goraldi betean utzi zuen opera. 77 urterekin hil zen.
Obertura opera baten edo beste obra dramatiko baten sarrera instrumentala da, musikala izan edo ez, nahiz eta XIX. eta XX. mendeetako konposaketa instrumental independente batzuei obertura ere deitu zieten konpositoreek. XVII. mendearen hasierako lehen operek ez zuten oberturarik, baina bokalistek sarrera bat egiten zuten, jarraian garatuko zen ekintzaren laburpena gisa. Sarrera instrumentalak XVII. mendearen erdialdean hasi ziren erabiltzen; Christoph Willibald Gluck konpositore alemaniarra izan zen oberturetarako bere operetako materiala erabili zuen lehenetarikoa. Horrela, operaren profil emozionala ezartzen zuten.
La scala di seta (Setazko eskala, euskaraz) Gioachino Rossiniren musika eta Giuseppe Maria Fopparen libretoa dituen fartsa komiko bat da. Veneziako San Moisè Antzokian estreinatu zen 1812ko maiatzaren 22an. Espainiar Estatuan 1823an estreinatu zen Bartzelonako Santa Cruz Antzokian.
Gaur bere Obertura eskainiko dugu, McLean Orchestrak antzeztua, Miriam Burns andereño estatubatuarrak gidatua.
Pablo Sorozabal (1897-1988) Donostian jaio zen, bere memorien arabera, “familia proletario eta euskaldun batean”. Donostiako Udal Musika Akademian hasi zituen biolin ikasketak; 17 urterekin Donostiako Kasinoko Orkestran sartu zen eta 21 urterekin Madrilgo Filarmonikan. Gipuzkoako Foru Aldundiaren beka batekin osatu zituen ikasketak Leipzigen eta Berlinen. Bere ideia errepublikarrak zirela eta, Gerra Zibilaren ondoren, konpositore gisa isolatuta egon zen, eta kosta egiten zitzaion Madrilen zarzuelak estreinatzea. Madrilgo Orkestra Sinfonikoko zuzendari gisa, modu txarrean amaitu zuen 1952an, Shostakovitxen Leningrado sinfonia jotzea debekatu ziotenean, eta horrek dimisioa eragin zuen.
Portuko tabernaria, Pablo Sorozabalen musika eta Federico Romero eta Guillermo Fernandez-Shawren libretoa dituen 3 ekitaldiko zarzuela da; 1936ko apirilaren 6an estreinatu zen Bartzelonako Tivoli Antzokian. Ekintza Cantabreda hiri imajinarioaren portuan garatzen da. Portuan Marolaren taberna dago; inork ez daki ezer bere jatorriaz, baina Juan de Eguia bidelapurrak ordaindu zuen taberna, eta denek uste dute haren senarra dela. Marola eta Leandro maitemindu egiten dira, eta Marolak Leandrori aitortzen dio Juan de Eguia bere aita dela, eta, ondoren, gorabehera ezberdinak gertatuko dira.
Gaur, Andaluziako konpainia liriko profesionalak, Teatro Lírico Andaluz izenekoak, eskaintzen digun emanaldian izango gara.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Jean-Philippe Rameau (1683-1764) frantziar musikagile, klabezinista eta musika teorikoa izan zen, barrokoaren garaian eragin handia izan zuena, Jean-Baptiste Lully Frantziako operako konpositore nagusia ordezkatuz. Rameauren obra lirikoa da bere ekarpen musikalaren zatirik handiena, eta Frantziako Barrokoaren gailurra markatzen du bere lanik ezagunenarekin, Les Indes galantes opera-balletarekin. Hala eta guztiz ere, bere obra lirikoak ahaztuak izan ziren XX. mendearen erdialdera arte, antzinako musikaren berraurkikuntzaren mugimenduaz baliatu baitzen; klabezinerako bere obrak, ordea, beti egon ziren presente. Rameau, oro har, XIX. mendea baino lehenagoko frantziar musikaririk garrantzitsuena da; 1764an hil zen 81 urte zituela.
Motetea (frantseseko motet, eta era berean mot hitzetik: “hitza, ezizena”) XIII. mendean sortutako konposizio polifoniko bat da, Bibliako gaiekin elizetan kantatzeko sortua. Erlijio-kulturako abestiak ziren, latinez eta "a capella" (instrumenturik gabe) 4 ahotsekin. XVII. mendera arte musika polifonikoaren forma musikal garrantzitsuenetako bat izan zen. Barroko arotik aurrera (1600-1750), motete hitza ahots batentzako edo gehiagorentzako konposaketa sakratuei ere aplikatu zitzaien, akonpainamendu instrumentalarekin.
In convertendo Dominus (Jauna itzuli zenean [Sionen gatibutasuna]), batzuetan In convertendo ere deitua, Jean-Philippe Rameauren bertsio bat da, 126 salmoaren latinezko bertsioa. Rameauk, 1710-1714 urte bitartean, Dijono Lyonen lan egiten zuen garaikoa dela esan daiteke eta nahiz eta antzeko lanak galdu direla jakin badakigun arren, kontserbatzen diren lau eliz lanetako bat da. Obra berridatzi eta estiloan eguneratu zen, 1751n Parisko Concert spirituel-en interpretazio bat egiteko. Motetea bakarlari, koru, soka eta zurezko haizezko instrumentuentzat idatzita dago.
Gaur, Marie Perbost (Sopranoa), Samuel Boden (Tenorea), Zachary Wilder (Tenorea) Victor Sicard (Baxua), Le Concert d’Astrée Abesbatzak eta Orkestrak eskainiko digu, Emmanuelle Haïm irakasle frantziarrak gidatua.
Mozart eta masoneria. Masoneria izaera filantropikoko talde selektibo gisa agertu zen Europan XVII. mendearen amaieran, egitura federalekoa eta helburu humanistak zituena, hala nola egiaren bilaketa, giza jokabidearen, zientzien eta arteen azterketa eta pertsonen eta gizartearen garapen sozial eta morala. Hori guztia anaitasun-sentimenduan oinarrituta dago, eta horren irakaspenak igeltserotzako elementuekin sinbolizatzen dira. Helburu horiek kontuan hartuta, 28 urterekin Mozart, Vienako Logia Masonikoan sartu zen ikastun gisa; hurrengo hilean Ikaskide mailara igo zen; eta handik lau hilabetera, Maisu masoi izendatu zuten. Ilustrazioaren eraginez arrazionalismoa bilatzen zuen, baina bere kide askoren izaera okultistarekin bat egin gabe.
Die Zauberflöte (Txirula magikoa) Vienan estreinatu zen opera bat da, Mozartek berak zuzendua, hil baino bi hilabete lehenago. Libretoa bere logia masonikoko kide batek idatzi zuen, Emanuel Schikanederrek, ongiaren eta gaizkiaren, argiaren eta iluntasunaren, ezagutzaren eta ezjakintasunaren arteko borrokari buruzko argudioekin; planteamendu guztiak funtsezkoak dira doktrina masonikoan. Pertsonaien, ekintzaren eta musika-egituren sinbologia masonikoz beteriko narrazioa, orkestraren lehen soinuekin hasten da: hautagai masoiak atean egiten dituen hiru ukituak islatzen dituzten hiru orkestra-ukiturekin, onartzea eskatzeko burutuak.
Gaur opera osoaren eszenaratzea eskainiko dugu, gaztelaniazko azpitituluekin, Franz Welser-Möst austriar maisuaren eskutik.
Antonín Dvořák (1841-1904) Nelahozevesen jaio zen, garai hartan Bohemia eta orain Txekia dena, eta XIX. mendearen bigarren erdiko maisu handienetako bat da, txekiar nazionalismoaren ordezkari nagusia. 1892 eta 1895 artean, New Yorkeko Kontserbatorio Nazionaleko zuzendaria izan zen; AEBra iritsi zenetik, interes handia erakutsi zuen bertako musika amerikarrarekiko. 1895eko apirilean Estatu Batuak utzi eta bere aberrira itzuli zen behin betiko, eta bertan Kontserbatorioko irakasle lanari ekin zion berriro. Bere bizitzan zehar pianorako, biolin eta pianorako musika, hirukoteak, kuartetoak, kintetoak, sexteto bat, eslaviar dantza sail bi, serenatak, suiteak, oberturak, hiru rapsodia, bost poema sinfoniko, bederatzi sinfonia (Mundu Berrikoa da ezagunena), hainbat kontzertu, 100 kantu eta ahots bikote eta hainbat opera idatzi zituen.
Dvořáken lanen katalogoa. Bere obrak Opus zenbakiaren arabera sailkatzen dira (latinez opus hitzak 'obra' esan nahi du), musikan konpositore gehienen obrak katalogatzeko erabiltzen den terminoa baita XVII. mendetik aurrera.
Hari laukotea, harizko lau instrumentuz osatutako musika multzoa da, normalean bi biolin, biola bat eta biolontxelo bat; edo izan daiteke talde horrek interpretatzeko idatzitako pieza batek ere izen berbera izan dezake. Hari laukotea ganbera musikaren forma garrantzitsuenetako bat bezala ikusten da, kontuan izanik XVIII. mendetik aurrera izen handia hartu zuten konpositore askok hari laukoterako obrak idatzi zituztela. Lau interpreterentzako musika-konposizioa
hari-instrumentuak edozein motatakoak izan daitezke, baina tradizionalki lau mugimendu izaten dituzte eskala luzeko egitura izaten dute, sinfonia baten antzekoa.
Harizko kuartetoa fa maiorrean, Op. 96, Cuarteto Americano ezizenaz ezaguna, 1893an, Ameriketako Estatu Batuetan egindako egonaldian, Antonín Dvořákek konposatutako hamabigarren harizko kuartetoa da. Kuartetoa ganbera-musikaren errepertorioko ezagunenetako bat da, eta bi biolin, biola eta biolontxeloz osatutako ohiko talde baterako konposatuta dago. Lau mugimendu ditu: I (0'02") ALLEGRO MA NON TROPPO. Kuartetoa irekitzeko gaia pentatonikoa baino ez da, biolak jotzen du, eta Fa maiorreko akorde uhintsua du alboan dituen instrumentuetan.-. II (6'55") LENTO. Bigarren gaia ere, La maiorrean, pentatonikoa da nagusiki, baina ijitoen edo txekiarren musika gogorarazten duten elementu melismatikoekin apainduta dago, eta gehien saiatu diren interpreteak espiritual beltz batekin edo doinu indigena amerikar batekin lotzen saiatu dira. Melodia sinpleak, bigarren biolinean pultsu-akonpainamenduarekin eta biolarekin, Indiako musika espirituala edo errituala gogorarazten du. Lehen mugimenduaren eskala pentatoniko bera erabiliz idatzita dago, baina modu minorrean (Re minor) .-. III (13'44") MOLTO VIVACE. Hirugarren mugimendua Scherzo tradizionalaren aldaera bat da. A – B – A – B – A forma du: A sekzioa melodia bizia da, zerbait berezia, erritmo arraro eta gurutzatuz betea; B atala, berez, gai nagusiaren aldakuntza bat da, modu minorrean, tenpo erdian eta lirikoagoan.-. IV (17'42") FINALE: VIVACE MA NON TROPPO. Azken mugimendua rondó tradizionalaren formakoa da, A – B – A – C – A – B – A. Beste behin ere, melodia nagusia pentatonikoa da. B atala lirikoagoa da, baina lehen gaiaren espirituan jarraitzen du, eta C atala gai korala da.
Gaur, Seobin Baek (Lehen biolina), Jimin Lee (Bigarren biolina), Sangmin Shin (Biola) eta Gaeun Limek (Biolontxeloa) osatutako laukoteak eskainiko digu.
Gaur Benet Clasablancas (1956) etorriko zaigu, Sabadellen (Katalunia) jaiotako musikagilea. Bartzelonan eta Vienan ikasi zuen, eta musikologian doktoratu zen. Gaztetatik asko gustatu zitzaion irakaskuntza eta ikerketa uztartzea, baita konposizioa ere. 2002az geroztik, Bartzelonako Liceu kontserbatorioko zuzendaritza hartu zuen. Bere lanak oreka handikoak dira, forma eta adierazkortasuna ezin hobeto nahasten baititu, hizkuntza harmoniko ez konplexu batekin eta orkestrazioaren erabilera bikainari esker sortutako tinbre batekin. Izen handiko nazioarteko talde ugarik eskatu dizkiote obrak, eta, beraz, nazioarteko maisu aditu gisa aintzat hartzen da. Generalitateak, Musika Saria eman zion 2007an, komunitateak ematen duen saririk altuena, eta, 2013an, Hezkuntza Ministerioak, Musikaren Sari Nazionala eman zion.
Interludioa (latinezko Inter ludĕre delakotik eratorria, tarteka jolastea esan nahi duena) obra beraren bi atal edo sekzioren artean interpretatzen den pieza edo pasarte musikala da. XVIII. mendean, pasarte horiek ereserkien edo salmoen bertsoen artean tartekatzen ziren; azken kasu horretan, organistek inprobisatu egiten zituzten. Gaur egun, horrelako adibide idatzi batzuk gordetzen dira. Batzuetan opera baten eszenen artean ager daiteke, Benjamin Britten konpositore britainiarraren Peter Grimes 1945eko operako "Sea Interludes" operarekin gertatzen den bezala, nahiz eta pieza independente gisa ere pentsa daitezkeen.
Gaur Casablancaseko orkestrarako Hiru Interludioak ikusiko ditugu, 2011ko konposizioa, Valleseko Orkestra Sinfonikoaren enkargua eta Rubén Gimenori eskainia. Konposizioan dramatismoa misterioarekin nahasten da, guztia xarmaz beteriko giro orokor batekin. Casablancasek tinbreak oso modu berezian erabiltzen ditu, eta instrumentazioa obrako oso elementu garrantzitsua da, kolorez eta ñabarduraz betea. LEHENA (0´35´´) PASTORALE (LASAIA) soinu delikatuz beteta dago.- BIGARRENA (6'08") SCHERZOA da (CON MOTO) eta aurrekoarekin kontrastatzen du indarrez eta energiaz beteta dagoelako.- HIRUGARRENA (10'38") MEMENTO E CORALE (LENTISSIMO, AMPLIO E TENUTO), eta horren adierazpenak dena esaten du, zati honetan noblezia eta misterio oso berezi bat aurkitzen ditugulako. (Relijión Digital artikulutik jasoa)
Galiziako Orkestra Sinfonikoak interpretatzen du, Dima Slobodeniouk maisu errusiarrak gidatuta.
Denontzako musikari buruzko iradokizunak
Lluis Llach (1948) kantautore kataluniar sustatzailea da, Nova cançó katalaneko beste kide batzuekin batera, eta frankismo garaiko hainbat kantu aldarrikatzaileren egilea. 1969an bakarkako errezitaldi bat eskaini zuen Palau de la Musican, adin guztietako herritarren artean bere ospea agerian utziz. 1973an, Parisko Olimpian aritu zen, eta arrakasta handia izan zuen publiko eta kritikaren aldetik; garai hartan, Suitzan, Alemanian eta Mexikon ere aritu zen. 1976an, diktadorea hil ondoren, hiru errezitaldi eskaini zituen Montjuiceko Kirol Jauregian. 1979an Bartzelonako Lizeoan aritu zen lehen abeslari ez-operistikoa izan zen, eta 1985ean 100.000 ikusle baino gehiago izan zituen Camp Noun. 2007an bere ibilbideari amaiera ematea erabaki zuen Vergesen (Girona) eskainitako kontzertu batean.
L'estaca 1968an Lluís Llachek konposatutako abestia da. Abesti hau, hizkuntza askotara itzuli dena, leku askotan bertakotzat hartzen da (Poloniako Solidaridad sindikatuak ere abesti hau ereserkitzat hartu zuen). Espainian Franco diktadorearen diktadura betean konposatua izan zen eta ekintza batasunerako deia da, loturetatik askatzeko, askatasuna lortzeko. Askatasunaren aldeko borrokaren sinbolo bihurtu da. Ez al duzu denok lotuta gauden hesola ikusten? Ezin badugu gainetik kendu, ezingo gara inoiz ibili!... Nik hemendik tira egiten badut eta zuk handik indartsu, ziur, tiraka, tiraka, tiraka, askatuko garela.
Louis Armstrong (1901-1971), Satchmo edo Pops izenez ere ezaguna, tronpeta-jotzaile eta jazz abeslari estatubatuarra izan zen. Jazzaren historiako figura karismatiko eta berritzaileenetako bat da, eta, ziurrenik, bere musikaririk ezagunena. Bere musika-trebetasunei eta nortasun bikainari esker, jazza hasierako dantza-musika izatetik, arte herrikoi bihurtu zuen. Bere karreraren hasieran bere ospea, batez ere tronpeta-jotzaile bezala, oinarritu bazuen ere, geroago bere abeslari-izaera izango zen nazioartean ezaguna eta jazz-kanturako eragin handia izango zuena.
Paloma Mami (Manhattan, New York, 1999ko azaroaren 11) abeslari eta konpositore txiletar-estatubatuarra da. 2018an lortu zuen ospea, Not Steady lehen singlea atera ondoren, Rojo talentuen programatik igaro ondoren. 2021eko martxoan, Sueños de Dalí estudioko lehen albuma argitaratu zuen. Ikasketak jaioterrian egin zituen, eta 8 urte zituela musikan murgiltzen hasi zen, piano elektrikoa grabatu eta jotzen, pintura eta marrazketa tailerrak hartzeaz gain. Hori guztia 16 urte zituen arte, Txilera joan zela. Bigarren hezkuntzan hartu zuen "Paloma Mami" izen artistikoa. 2019ko urtarrilean 3.2 milioi entzule izan zituen hilero Spotifyn, plataforma horretan gehien entzuten den txiletar abeslaria bihurtuz, Mon Laferteren aurreko 3.1 milioiko marka gaindituz. Bere musika estiloa batez ere R&B latinoa eta soula da, pop hiritarreko elementuak eta trap latindarraren nahasketa dituena.
Yuri (1964) mexikar abeslari, aktore eta telebista aurkezlea da. Bere ahots kalitateak eta aldakortasunak hainbat musika genero interpretatzea ahalbidetzen diote, pop, balada, dance, ranchera, cumbia eta erregional mexikarra, besteak beste. 1980an lortu zuen aintzatespena, Kantuaren OTI Jaialdian parte hartu zuenean. 1981ean, Llena de dulzura albumarekin eta Maldita primavera singlearekin, nazioarteko arrakasta lortu zuen Latinoamerikan eta Espainian, eta Europan urrezko diskoak irabazi zituen lehen abeslari latinoamerikarra izan zen. 30 disko baino gehiago kaleratu ditu, eta 30 milioi kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan. 2018an, Grabazioaren Arte eta Zientzien Akademia Latinoak, Grammy Saria eman zion Yuriri, musika-bikaintasunari.
Bideo bereziei buruzko iradokizunak
Aleksandr Glazunov (1865-1936), konpositore, orkestra-zuzendari eta eragin handiko musika maisu errusiarra izan zen. Errusiako musika sustraien berreskurapena mendebaldeko eragin estilistikoekiko atxikipenarekin tartekatu zuen, bere azken obretan indartsuago bihurtuz joan zirelarik. Berreskuratze nazionalista eta folklorikoko konpositore errusiarren zirkulutik hurbil zegoen, Bosteko Taldea bezala ezaguna. Mikhail Glinkak sortutako Errusiako konposizio eskola nazionalaren azken adierazgarritzat hartzen da.
Raymonda, hiru ekitaldiko balleta da, Aleksandr Glazunoven musikarekin eta Marius Petiparen koreografiarekin. Mariinski Antzokian estreinatu zen, San Petersburgon, Errusian, 1898ko urtarrilaren 19an. Obrak printze gurutzatu baten eta sarrazeno nardagarri baten gorabeherak kontatzen ditu, Raymondaren maitasunaren aldeko borrokan.
Gaur, Moskuko Bolshoi Antzokitik eskainiko dugu, Cuerpo de Baile y Orquesta taldearekin.
Christoph Willibald Gluck (1714-1787), Klasizismoko (1750-1820) opera konpositore garrantzitsuenetako bat izan zen. Opera erabat eraberritu zuen, da capo ariak eta klabezin bidezko errezitatibo lehor luzeak klabezinez kenduz, orkestrak lagundutako errezitatiboekin ordezkatuz; castratiak eta abeslarien exhibizionismoa alde batera utzi zituen, argumentu-tramari garrantzi handiagoa emanez, eta aldi berean obertura, balleta eta korua bere operen zati integral gisa goratuz. Bere lanik garrantzitsuenen artean Orfeo ed Euridice (1762) eta Alceste (1767) daude, Vienan estreinatuak, eta Iphigénie en Áulide (1774), Armide (1777) eta Iphigénie en Táuride (1779), Parisen estreinatuak.
Orfeo eta Euridize, hiru ekitaldiko opera bat da, Gluckek idatzia. Bertan, bere kezka berritzaileak islatzen ditu, mota guztietako adierazpen hutsalak baztertuz eta argudio-indarra nabarmenduz; horretarako, ez du zalantzarik egiten dantzak eta koruak erabiltzeko, lehen azaldutakoaz gain. Argumentua, Orfeoren mito grekoan oinarritzen da, basapiztiak bere musikaz hezteko gai zena eta, Euridize maitearen heriotzaren ondoren, Kupidok infernuetara jaisten uzten diona hura erreskatatzera, baldin eta itzulbidean ez badu burua biratzen hari begiratzeko; baina Euridizeren erregu etengabeen aurrean, Orfeok harengana begiratzen du, bere maitea behin eta berriz galduz.
Chaconne Balanchinek koreografiatu eta Suzanne Farrellek, Peter Martinsek eta New York City Balleteko Dantza Taldeak interpretatutako Operaren Fantasia da.
Mundu osoko tradizio folklorikoak belaunaldiak inspiratzeko aurkezten dira, eta nazioek bat egiten dute bi gauetan publikoarentzako ikuskizun zirraragarri batean. Omango, Filipinetako, Errumaniako eta Brasilgo taldeek 2023ko jaialdian parte hartuko dute, Royal Opera House of Musical Artseko Maidan Al Bahri eszenatoki ikusgarritik publikoari esperientzia globala eskainiz. Emanaldia Filipinetako Bayanihan dantza folklorikoko konpainiaren eskutik izan zen.
Filipina Bayanihan Dantza Folklorikoko Konpainia Nazionala Filipinetako dantza-konpainia zaharrena da; sari asko jaso dituen konpainia da, bai nazio mailan, bai nazioartean. Guillermo Gómez Riverak "Filipinetako ia dantza, janzkera eta abesti guztien gordetzailetzat" jo du. (Bideoaren oineko iruzkinetik jasoa)
Sardana taldean eta biribilean egindako dantza da, tradizionala Katalunian. Parte-hartzaileak bikoteka hartzen dira eskuetatik, emakume-gizon-emakume-gizon patroi txandakatu baten bidez. Sardana kobla batek jotzen du formalki (Kataluniako instrumentu tipikoak dituen haize-banda eta kontrabaxuarekin); José María Venturari dagokio koblaren egungo eraketa eta bere patroi erritmikoaren egonkortzea. Korroko dantzaren estiloa mundu osoko kultura askotan aurki daiteke, eta, autore batzuen arabera, eskutik heltzea erromatarren garaikoa da. Dantzaren koblaren konposizioa eta egungo koreografia XIX. mendean finkatu eta bateratu ziren. 2010ean, Kataluniako Generalitateak interes nazionaleko ondare-elementu izendatu zuen.
La Santa Espina, Ángel Guimérak idatzitako Enric Moreraren musikarekin osaturiko sardana da. 1907ko urtarrilaren 19an estreinatu zen Bartzelonako Antzoki Zaharrean, eta Primo de Riveraren diktaduran debekatu egin zen, baita Francoren lehen zatian ere, “elementu jakin batzuek La Santa Espina sardana, ideia gorrotagarrien eta asmo kriminalen ereserki adierazgarri bihurtu dutelako, bere musika, ereserki nazionalei zor zaien begirunez entzunez.” Ondoren, haren heriotzaren ondoren, pieza 1983ko urtarrilean interpretatu zuen Errege Guardiak, El Pardo kuartelean egindako kontzertu batean.
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.
