Maiatzak 18. Igokunde Eguna. Kristau solemnitatea, Jesukristo Zerura igo zela oroitarazten duena.
Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Tomaso Albinoni (1671-1751) italiar barrokoko musikagile bat izan zen, Venezian jaio eta hil zena; bere operengatik ezaguna bere garaian, gaur egun bere ospea musika instrumentaletik eta, batez ere, bere Adagio famatutik datorkionean. Baina dirudienez ez zuen berak idatzi, baizik eta 1945ean Remo Giazotto italiar musikologoak konposatu zuen, Albinoniren soketarako eta organorako sonata baten zati batzuetan oinarrituta. Bere garaiko konpositoreekin kontrastean, ez zuen inoiz Elizan edo Gortean posturik lortu nahi izan, bere baliabideekin defendatzen baitzen eta bere independentziaz maiteminduta baitzegoen. Familia aberats baten semea, kantua eta biolina ikasi zituen, eta 50 opera inguru eta musika instrumental ugari konposatu zituen; batez ere, sonatak bakarlari eta hirukoterako, eta oboe eta biolinerako kontzertuak.
Kontzertua instrumentu bakarlari batentzat edo gehiagorentzat idatzitako forma musikala da, instrumentu multzo batek lagunduta. Vivaldi izan zen bere egituraren funtsezko oinarriak ezarri zituena, hiru mugimendurekin (I azkarra - II geldoa - III azkarra) eta bakarlarien eta talde instrumentalaren arteko elkarrizketa gisa aurkeztu zuena. Klasizismotik abiatuta, batez ere C.P.E. Bach-ek sortutako oinarrietatik abiatuta, lehenengo mugimendua forma sonataren patroiei jarraituz eraikitzen da (erakusketa, garapena, berrerakusketa), bigarren eta hirugarren mugimenduek forma aske eta puntualak hartzen dituzten bitartean. Sarritan, lehen eta/edo hirugarren mugimenduaren amaieran, bakarlariek orkestra-akonpainamendurik gabeko kadentzia bat izaten dute, beren birtuosismoa erakusteko.
Gaur Albinoniren Oboerako Kontzertua re minorrean musika-lanaren lehen mugimendua proposatzen dugu, Amy Roberts oboe-jotzailearen interpretazioan.
Frédéric Chopin (1810-1849) poloniar pianista eta konpositore birtuoso bat izan zen; pianista bezala, historiako garrantzitsuenetakotzat jotzen da eta konpositore bezala, Erromantizismoaren erreferenteetako bat. Bokazioz musikala zen familia batean jaio zen; amak pianoa jotzen zuen, eta aitak, biolina eta txirula; bere lehen irakaslea ahizpa bat izan zen, berarekin lau eskutarako piezak jotzea gustuko zuena. Zortzi urterekin eman zuen lehen kontzertu publikoa Varsoviako Radziwill familiaren jauregian. Chopinen lanak pianoa baino ez du ardatz, bakarrik edo modu kontzertantean, zeinarekin hobekuntza teknikoko, distira espresiboko eta rubatoan sakontzeko bakarkako karrera bati ekin zion, instrumentu horren erreferente musikal izatera iritsi arte.
Nokturnoa, ahots edo instrumenturako musika-lan bat da, melodia gozokoa eta egitura askekoa. "Nokturno" izena, hasiera batean XVIII. mendean, uneka jotako pieza bati ematen zitzaion, normalean gaueko jaietan erabiltzen zena, eta ondoren, albo batera uzten zena. Bere forma arruntenean (mugimendu bakarreko pieza bat da, normalean pianorako bakarrik idatzia), generoa nagusiki XIX. mendean landua izan zen. Izen horrekin idatzitako lehenengo nokturnoak John Fieldek konposatu zituen, nokturno erromantikoaren aita bezala ikusia, melodia cantabile berezi bat duena, akonpainamendu arpegiatu batekin. Hala ere, musika honen adierazgarririk ospetsuena Frédéric Chopin izan zen, genero horretako 21 obra idatzi zituena.
Anastasia Huppmann (1988) piano-jotzaile errusiarra da, Tverren jaioa. Bost urte zituela hasi zituen piano-ikasketak; sei urte zituela, superdotatu gisa tratatu zuten, teoria musikaleko, pianoko eta konposizioko ikasketetan murgilduz; zazpi urte zituela, telebistan agertu zen bere konposizioak jotzen, eta zortzi urte zituela, bere lehen piano-lehiaketa irabazi zuen. Bere ibilbidean zehar, lehiaketa horri beste zenbaitzuk jarraitu zioten, eta horri esker, Europako eta Asiako areto garrantzitsuenetan aritu da. Gaur Chopinen 2. Nocturne eskaintzen digu.
Ralph Vaughan Williams (1872-1958) Down Ampneyn (Gloucestershire) jaiotako britainiar musikagilea izan zen. Musika eta historia ikasi zituen Cambridgeko Unibertsitatean, gero Berlinen Max Bruchekin eta Parisen Maurice Ravelekin. 1919an Royal College of Musiceko (RCM) irakasle izendatu zuten, eta urtebete geroago Oxfordeko Unibertsitateak Honoris Causa doktore izendatu zuen, Bach Choireko zuzendari izatera iritsiz eta hogeiko hamarkadan bere lanak Europako kontinente osoan zabaltzea lortuz. Bere musika normalean ingelesa bezala deskribatzen da, Gustav Holst, Frederick Delius, George Butterworth, William Walton eta beste hainbat konpositore bezala.
English Folk Song Suite, Ralph Vaughan Williams konpositore ingelesaren lanik ospetsuenetako bat da. Folk Song Suite gisa argitaratu zen lehen aldiz Musika Bandarako, eta Kneller Hallen estreinatu zen 1923ko uztailaren 4an, Hector Adkins tenientearen zuzendaritzapean. Ondoren, 1924an, Vaughan Williamsen ikasle Gordon Jacobek orkestra osorako moldatu zuen eta English Folk Song Suite gisa argitaratu zuen. Ondoren, Frank Wrightek Britainiar estiloko Musika Banda baterako moldatu zuen, 1956an, eta English Folk Songs Suite gisa argitaratu zuen.
Suiteak hiru mugimendu ditu (Martxa, Intermezzo eta beste Martxa bat), eta horietako hirugarrena eskaintzen dugu gaur Leiriako Musica do Orfeeoren Escola da Sopros Orkestraren bertsioan, Luis Miguel Antunes Casalinhok gidatuta.
Chango Nieto (1943-2008) kantautore eta bonbo-jotzlaile argentinarra izan zen. Ibilbide luzea izan zuen, eta bere herrialdeko folklorista klasiko eta herrikoien panteoian nabarmenetako bat izan zen. Saltako probintzian jaioa, La Platara iritsi zen Albaitaritzan ikasketak hasteko. Urte horietan, Argentinako musika folklorikoa bere gorenean zegoen, eta hiri honetako peña tradizionaletako batean, Hernán Figueroa Reyesekin topo egin zuen. 1965ean, Cosquingo Folklore Jaialdi Nagusiko Errebelazioa izan zen. Hortik aurrera Nietok 600 abesti baino gehiago grabatu zituen eta hamaika sari jaso zituen. Bere kantuak ere bere aberriaren mugak gainditu zituen, askotan Amerika eta Europako beste herrialde batzuk bisitatu baitzituen.
Zamba, Argentina iparraldeko dantza bat da, jatorrian Perutik datorrena; zamba izena, amerikar indigena baten eta beltz baten ondorengo gizabanako mestizoei aplikatzen zaien terminoari zor zaio. Erritmo lasaia eta dotorea du, eta eztabaida sortzen du; izan ere, musikari batzuek 6/8 konpaseko dantza gisa definitzen dute; eta beste batzuek, berriz, erritmo mistoko dantza dela uste dute, 3/4 oinarria eta 6/8 doinua dituena. Beste batzuek, aldiz, 3/4 konpaseko dantza hutsa dela diote.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Johann Sebastian Bach (1685-1750) biolin-jolea, organo-jolea, zuzendari eta konpositore alemaniarra izan zen. Eisenachen jaio zen, historiako musika-familia garrantzitsuenean, bere baitan 30 konpositore ospetsu baino gehiagorekin. 1703an lortu zuen Arndstateko Printzearen gorteko musikari gisa egin zuen lehen lana, eta 1707an Mülhausenera joan zen organista gisa. Han, Maria Barbara lehengusinarekin ezkondu zen, eta zazpi seme-alaba izan zituen. 1720an emaztea hil ondoren, urte eta erdi geroago berriro ezkondu zen Maria Magdalenarekin, zeinarekin beste hamahiru seme-alaba izango zituen. 1723an Leipzigera joan zen bizitzera eta 65 urterekin hil zen. Musikagile emankorra, Musikaren Historiako hiru jeinu nagusietako bat da Mozart eta Beethovenekin batera. Bere eragina nabarmena izan da Haydn, Mozart, Beethoven, Mendelssohn, Schumann, Chopin eta beste konpositore ospetsu askorengan.
Oratorioa musika genero dramatikoa da, opera ez bezala, eszenaratzerik, jantzirik, ezta dekoraturik gabe. Normalean ahots bakarlarientzat, koruarentzat eta orkestra sinfonikoarentzat konposatua, batzuetan narratzaile batekin, bere gaia erlijiosoa izaten da gehienetan (Biblia edo Ebanjelioko istorioak, Jesusen edo santuen bizitzak, etab.), baina profanoa ere izan daiteke (heroi mitologikoak, gai historikoak, naturaren ereserkia, etab.). Formalki, cantatatik eta operatik nahiko hurbil, oratorioak obertura bat, errezitatiboak, ariak eta koruak hartzen ditu.
Igokundearen Oratorioa (Lobet Gott in seinen Reichen: Jainkoari gorazarre egin bere erresuman), Johann Sebastian Bachek, Igokundearen Festarako idatzitako oratorioa da. Obra, ziur asko, 1735eko maiatzaren 19an estreinatu zen. Bibliako eta koruko iturriei erantsitako testua, uste denez, Picanderrek idatzi zuen, zeinarekin lehenago Gabonetako Oratorioan kolaboratu baitzuen. Bi zatitan antolatuta dago (2. ZATIA: 16´20´´) sermoiaren aurretik eta ondoren interpretatzeko. Gaurkoa, John Eliot Gardinerrek (1943) gidatzen duen bertsioa da, orkestra zuzendari britainiar ospetsuak, batez ere Barrokoko musikaren eta garaiko instrumentuekin egindako Klasizismoaren exekuzio historizistengatik ezaguna.
Ludwig van Beethoven (1770-1827), Bach eta Mozartekin batera, mendebaldeko musikako erraldoien hirukoteko kide da. Bonnen jaioa, bere aita, jatorriz flamenkoa, bigarren Mozart bihurtzen saiatu zen, nahiz eta porrot nabarmena izan. Hala ere, bederatzi urtetik aurrera, Christian Gottlob Neefe organo-jotzaileak Bachen estudioarekin liluratu zuen, eta beti izango zuen gogoan. 1787an Vienara joan zen Mozarten klaseak jasotzeko asmoz, baina bere amaren heriotzak Bonni itzuli zion egun gutxira. Horrela, bost urteren ondoren, Vienara itzuli zen, eta han Haydn eta Salierirekin harremanetan jarri zen, musikagile eta piano-jotzaile gisa ezagutuz, jendearen onarpen nabarmenarekin. Hala ere, piano-jotzailearen lanbidea ezin izan zuen burutu hurrengo urtean eraso zion gorreria zela eta, ahalmen horretatik erabat ezgaituta utzi zuen arte.
Pianorako 3. Kuartetoa. Beethovenek idatzi zituen Pianorako hiru kuartetoak 15 urterekin egin zituen. Pianorako 3. kuartetoa, gaur aztertzen ari garena, hiru mugimendutan egituratuta dago: I (0´11´´) ALLEGRO VIVACE .-. II (9´03´´) ADAGIO CON ESPRESSIONE .-. III (15´ 14´´) RONDO: ALLEGRO.
Gaur, Maria Solozobova biolinean, Lyda Chen violan, Antoine Lederlin celloan eta Martha Argerich piano-jole argentinarra, bere belaunaldian erreferente izan zenaren bertsioa daukagu eskura. Lau urte zituela, lehen errezitaldi publikoa eskaini zuen, eta zazpi urterekin, Mozarten Piano eta orkestrarako 20. kontzertua. Buenos Airesen eta Vienan pianoko ikasketa akademikoak egin ondoren, unean uneko hobekuntza-ikastaroak egin zituen maisu ospetsuekin. Bere ibilbidean zehar, hainbat sari eta nazioko eta nazioarteko aintzatespen jaso ditu; grabazio ugari ditu eta munduko areto garrantzitsuenetan aritu da, bakarlari gisa zein batuta garrantzitsuenekin lankidetzan.
Ernest Chausson (1855-1899) konpositore erromantiko frantsesa izan zen, batez ere Poème pour violon et orchestre, Sinfonía en Si eta Le Roi Arthus operengatik ezaguna. Bere obra normalean hiru alditan sailkatzen da. LEHEN ALDIA (1878-86) Masseneten irakaspenen eta Wagner eta Cesar Franken musiken entzumenaren eraginpean dago. BIGARREN ALDIA, non izaera dramatiko handia agertzen den, 1886an Société de Musiqueko idazkari izendatu zutenarekin eta bitarteko artistikoen eta, batez ere, garaiko konpositore nagusien maiztasunarekin bat dator. HIRUGARREN ALDIAN, Dostoievski, Turguenev eta Tolstoi errusiarren irakurketen eragina du. Garai horretakoa da Biolin eta orkestrarako Poème opus 25, Ysayek estreinatua, eta Debussyk oso preziatua dueña, bere forma aske eta harmoniatsuagatik.
Poème pour violon et orchestre, opus 25, Chaussonen biolin eta orkestrarako 1896ko kontzertua da. Poema mugimendu bakar batean idatzita dago, elkar lotuta dauden hiru ataletan banatuta. Chausson, Ivan Turgeneven ipuin batean oinarritu zen, Maitasun arrakastasuaren kanta (La canción del amor triunfante), XVI. mendeko Ferraran girotutako fantasiazko istorio bat, non biolinean jotako melodia batek sorginkeria sortzen duen.
Gaur Anna Tifu biolin jotzaile italiarraren bertsioan eskainiko dugu, Radio Franceko Orchestre Philharmonique-k lagunduta, Mikko Frank maisuaren zuzendaritzapean.
Claude Debussy (1862-1918) Inpresionismoaren lehen konpositorea izan zen. 1884an, L'enfant prodigue kantatarekin Frantziako musika saririk ospetsuena irabazi zuen, Erromako Saria. Parisera itzuli zenean, Wagnerren Tristan e Isolda operak txundituta utzi zuen, “entzun dudan gauzarik onena”. Ondoren, javanesa musikaren egituren, Rimski-Korsakoven askatasun harmonikoaren eta Erik Satieren eragina izango zuen, bere planteamenduekin bat baitzetorren. 1894an estreinatu zuen Prélude à l'après-midi d'un faune (Preludioa fauno baten atsedenaldian); lau urte geroago lortu zuen nazioarteko ospea Pelléas et Mélisande opera amaitu bakarrarekin; 37 urte zituen orduan. Gaur egun, Debussy, XX. mendeko konpositore garrantzitsuenetakotzat jotzen da.
La mer, trois esquisses symphoniques pour orchestre (Itsasoa, orkestrarako hiru zirriborro sinfoniko) edo, besterik gabe, La mer (gaur eskaintzen duguna) orkestrarako obra bat da, 1903an Debussyk idazten hasi eta 1905ean Eastbourneko Mantxako Kanaleko kostaldean egin zuen egonaldian osatu zuena. Lamoureux orkestrak estreinatu zuen, Camille Chevillarden zuzendaritzapean, 1905eko urriaren 15ean, Parisen. Hiru mugimendu ditu: I (0´14´´) EGUNSENTITIK EGUERDIRA BITARTEAN ITSASOAN – OSO MOTELA .-. II (9´00´´) OLATU JOKOAK - ALLEGRO. -. III (16´00´´) HAIZEAREN ETA ITSASOAREN ARTEKO ELKARRIZKETA – ANIMATUA ETA ISKANBILATSUA. Gaur Los Angelesko Filarmonikoak eskaintzen digu, Valery Gergiev maisu errusiar ospetsuak gidatuta.
Denontzako musikari buruzko iradokizunak
Dinah Washington, Ruth Lee Jones bezala jaioa (1924-1963), rhythm and blues, jazz eta blues abeslari estatubatuarra izan zen. Bluesaren erregina ezizenez ezaguna, musika beltzeko emakumezko ahots onenen artean dago eta 1950eko hamarkadako Estatu Batuetako abeslari afroamerikarrik ezagunena da. Bere belaunaldiko hainbat abeslari aipagarrirengan eragina izan du. Dinah Washingtonek bere letretan eta kontzertuetan beltzen komunitatearen nahiak eta etsipenak adierazi zituen, betiere halako umore sarkastiko batekin. Bere izenaren jatorria eztabaidatua da; iturri batzuek diote kantatzen hasi zen Garrick Stage Bar klubetako managerrak jarri ziola; beste batzuek diote Lionel Hamptonek aukeratu zuela.
Led Zeppelin 1968an sortutako hard rock talde britainiarra izan zen, eta eragin ugari izan zituen: bluesa, rock-and-rolla, soula, musika zelta, indiar musika, folka eta countrya. Heavy metala sortzeko talde seminaletako bat izan zen. Orain arte, 300 milioi album baino gehiago saldu ditu munduan, 111 milioi soilik AEBetan. Musikaren historian diamantezko disko gehien dituen bigarren taldea da (AEBn hamar milioi saltzean ematen dena), 5 hain zuzen ere; 6 dituen The Beatlesen ondoren. 2004an, Rolling Stone aldizkariak 14. zenbakian sailkatu zituen «garai guztietako 100 artista handienen» zerrendan. 1980an desegin zenetik berrogei urte baino gehiago igaro ondoren, bere musikak irrati hedapen zabalaz gozatzen jarraitzen du.
Leonard Cohen (1934-2016) poeta, eleberrigile eta kantautore kanadarra izan zen, Westmount-en jaioa, Montrealgo eremu anglofonoan, klase ertaineko familia batean. Nerabezaroan gitarra jotzen ikasi zuen eta The Buckskin Boys country-folk taldea sortu zuen. 1951n, Cohen, Montrealgo McGill Unibertsitatean sartu zen, eta han argitaratu zituen lehen poemak. 1967an, idazle gisa izan zuen arrakasta faltagatik etsita, Cohen AEBetara joan zen folk kantautore gisa karrera bat hasteko. Bere "Suzanne" abestiak arrakasta handia izan zuen Judy Collinsen eskutik, eta urte askoan bere abestirik bertsionatuena izan zen. Cohenen lehen albuma Songs of Leonard Cohen izan zen, AEBetan eta Erresuma Batuan arrakasta handia lortu zuena, herrialde horretan ia urtebete eman baitzuen salmenta-zerrendetan.
Ondorengo urteetan mundu osoko nazioetako birak eta disko arrakastatsu berriak jarraitu zituzten, horien artean "Hallelujah", bere abestirik bertsionatuena. Oso ahots grabearekin abesten du, bere letrek irradiatzen duten pesimismoari mesede egiten diona. Bere ibilbidean zehar jasotako sari ugarien artean, Cohen AEBko Rock and Rollaren Ospearen Aretoan eta Kanadako Musika Ospearen Aretoan sartu zuten; Kanadako Ordena eta Quebeceko Ordena Nazionala jaso zituen, eta 2011n Letren Asturiasko Printzea Saria eman zioten. 2016ko azaroaren 7an hil zen, 82 urte zituela, Los Angeleseko bere etxean, eta, bere nahien arabera, Montrealen lurperatu zuten, gurasoen ondoan.
Marta Sánchez (Madril, 1966ko maiatzaren 8a) espainiar abeslari eta konpositorea da. Txikitatik artistaz inguratuta egon zen eta bere aitabitxia Alfredo Kraus tenor gaindiezina izan zen. 13 urterekin abestiak konposatzen zituen eta urte batzuk geroago bere ametsa bete nahian, TVEko Sabadabadá musika saiora aurkeztea erabaki zuen. 19 urterekin Olé Olé taldearen ahots-castingera aurkeztu zen eta hautaprobak gainditu ondoren, bere abeslari berria bihurtu zen. 1993an kaleratu zuen Mujer bakarkako lehen diskoa, 1.500.000 kopia baino gehiagorekin mundu osoan. Ordutik aurrera, arrakastak jarraitu dio aurkeztu den toki guztietan.
Bideo bereziei buruzko iradokizunak
Aram Khachaturian (1903-1978) armeniar musikagilea izan zen sobietar erregimenean; 16 urterekin Moskuko Kontserbatorioan sartu zen Nikolai Myaskovskyrekin ikasteko, besteak beste, eta 22 urterekin pianorako eta ganbera-musikarako idazten hasi zen; geroago, orkestra-musikaren, antzerki-, zinema- eta ballet-musikaren ekoizpenean sartu zen, eta aipatzekoak dira Espartaco balleta eta Gayané balleta, gaur egun eskaintzen dugun Sablearen dantza hain ezaguna duena. Kargu garrantzitsuak izan arren, Stalinen garaian “pertsonen kontrako” bezala deskalifikatu zuten bere lana. Bere musika argia, arina eta sutsua da, eta bere lanetan armeniar musika herrikoia nabaritzen da, zeinaren bidez beti erakarri izan zen; Armeniako konpositore nagusitzat hartzen da.
Spartacus edo Espartaco, hiru ekitaldi eta hamar eszenako balleta da, Raffaello Giovagnolik Spartacusen bizitzari buruz idatzitako eleberrian oinarritua eta Aram Jachaturiánek konposaturiko musikarekin osatua. Esklabo-matxinada baten burua zen Espartacoren balentriak kontatzen ditu, Erromako Errepublikaren aurkako, Hirugarren Gerra Servil izenez ere ezaguna, eta aipatutako nobelaren askatasunak hartzen ditu, dokumentatutako gertaera historikoetatik urrun. 19562ko abenduaren 27an estreinatu zen San Petersburgoko (orduan Leningrado) Kirov Opera eta Ballet Antzokian (gaur egun Mariinski Antzokia), Nikolai Volkoven libretoarekin eta Leonid Yakobsonen koreografiarekin; arrakasta diskretua izan zuen koreografiak ballet klasikoaren punten erabilera tradizionala eta akademikoa bertan behera uzten zuelako. Spartacusek, Arteen Lenin Saria irabazi zuen 1959an.
Hector Berlioz (1803-1869) konpositore frantziarra izan zen, musika programatikoaren (argumentu bati jarraitzen dion musika) eta, oro har, erromantizismoaren figura nagusia. Aitak, medikua, Parisera bidali zuen medikuntza ikastera, baina berari ez zitzaion gustatu; medikuntza utzi eta Parisko Kontserbatorioan matrikulatu zen, eta han ikasi zuen konposizioa. 1830ean Symphonie Fantastique idatzi zuen, bere lanik ezagunena. Hemendik Erromara joan zen, bekadun bezala, Italiako opera ikasten egon zen tokira. Hainbat opera, sinfonia, obertura, abesti eta obra koral idatzi zituen.
Romeo eta Julieta musika programatikoko sinfonia bat da, ahots bakarlarientzat, abesbatzarentzat eta orkestrarentzat idatzia. Gaur, haren hautaketa koreografiatua ikusiko dugu, Stéphanie d 'Oustrac mezzosoprano frantsesaren (1974) eta Parisko Opera Nazionaleko Ballet, Abesbatza eta Orkestraren emanaldiarekin.
Euskal dantzak, euskal kulturaren zati oso garrantzitsua eta folklorearen funtsezko zatia dira. Lurralde historiko edo probintzia bakoitzak bereak ditu, eta herri bakoitzak ere bere dantza propioa du, festa nagusietan dantzatzera ohitzen dena. Horietako batzuk oso zaharrak dira, jatorria garai haietan galdu zutenak; beste batzuk, dantza zaharren birsortze gutxi gorabehera modernoak dira, eta batzuk oinarri herrikoia duten koreografia berriak dira.
Bateleren zortzikoa (Zortziko de traineras) 5/8an idatzitako dantza da eta traineru estropadetan parte hartzen duten arraunlariei erreferentzia eta ohorea egiten die. Gaurkoan, Euskal Dantzarien Biltzarrak, Euskal Herriko kultur esparruan aritzen diren dantza edo folklore taldeak biltzen dituen elkarteak (Auñamendi entziklopedia), aukeratu duen talde batek eskainiko digu.
Derviches Tourneurs (Dervitxe birakariak) edo Mevleví, Turkiako derbitxe orden bat da, Jalal al-Din Muhammad Rumi poeta sufi handiaren dizipuluek sortua XIII. mendean. Derbitxe birakari edo birobloak deitzen zaie, Sama izeneko dantza-meditazio zeremonia bat dutelako, txirula eta danbor musikaz lagundutako gizonezkoen dantza bat dena. Dantzariek besoak luzatuta dituzte, "egiarenganako jatorri espirituala" sinbolizatuz, "maitasunak lagunduta eta egotik erabat askatuta". Indiako mistikoen eta turkiar sufien artean sortu zen zeremonia. Sama, mevleví zeremonia gisa, 2005ean izendatu eta 2008an Unescoren Gizateriaren Kultur Ondare Immaterialaren Zerrenda Adierazgarrian inskribatu zen.
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.
