Urtarrilaren 20an (19 gau) Donostiako Danborrada ospatzen da

Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak

Donostiako Danborrada, Donostiak Urtarrilaren 20ko 0´00´´ ordutik, bere patroia den San Sebastian ospatzeko erabiltzen duen danbor festa da. 1597. urtean izurrite bat gertatu zen Pasaian, garai hartan Donostiako auzo zena; auzotarrak San Sebastian Elizara joan ziren, otoitz egitera; eta mirari bat bezala, epidemia desagertuz joan zenez, bizilagunek hiriko patroitzat hartu zuten, data ospatzeko konpromisoa bereganatuz. Danborrada, hasieran, inauterien hasiera bat izan zen; izan ere, 1835ean, inauterietako konpartsa bat, bakoitza nahi bezala mozorrotzen zena, hilaren 20ko goizeko bostak aldera irteten zen, diana gisa. Konpartsa horrentzat, Sarriegik bere danborradarako obrak konposatu zituen, eta Inauterietako beste konpartsa batzuentzat zabaldu ziren.

Gaur egun, jaia urtarrilaren 20ko 0,00etan hasten da Konstituzio Plazan, hiriko banderaren igoerarekin eta Donostiako Martxaren interpretazioarekin, 24´00´´-tan bukatuz. Bideo honetan Sarriegi maisuaren San Sebastian martxa eskaintzen dugu Donostiako Orfeoiaren bertsioan, Euskadiko Orkestra Sinfonikoarekin batera, Víctor Pablo Pérezen zuzendaritzapean.

Raimundo Sarriegi (1813-1913) musikari donostiarra izan zen. Lehen karlistaldiaren amaieran jaio zen, nekazari familia batean. José Juan Santesteban “maixua”ren ikasle kuttunena izan zen. Donostiako Inauterietarako musika ugari konposatu zuen, beste musika lan mota batzuk ere idatzi zituen arren, hala nola “Pasayan” zarzuela edo “Petra Chardiñ saltzallia”; korurako obrak ere konposatu zituen, “Beti maite” eta “Illunabarra”; txisturako “Contrapás” eta “Minueto”; eta baita hain ezaguna den “Alkate soñua”, gaur Udal Txistulari Bandak interpretatzen duena Donostiako Udalari korporazioan laguntzen dionean. Gaur egun plaza bat eta monumentu bat ditu bere omenez Donostiako Alde Zaharrean.


Jean-Baptiste Lully (1632-1687) italiar jatorriko frantziar musikagilea izan zen (Florentzian jaioa) eta 21 urterekin frantziar naturalizatu zen (bere benetako izena Giovanni Battista Lulli zen). Laster nabarmendu zen biolinista eta dantzari gisa, eta hogei urterekin Luis XIV.aren zerbitzura sartu zen errege-familiako musika-zuzendari gisa; ordutik aurrera, berebiziko garrantzia izan du ballet klasikoaren garapenean. Gainera, operaren esentzia berritu zuen, eszenaratzean solemnitate handiagoarekin, testuaren argitasunean eragin sendoarekin eta ballet eta abesbatzetan lanketa zainduarekin. Bere ekoizpen musikala hiru zutabetan oinarritzen da: opera, balletak eta musika erlijiosoa.

Le Bourgeois Gentilhomme (Gizon burges jentila), Molièrek Jean-Baptiste Lullyren musikarekin egindako bost ekitaldiko komedia-balleta da; Molièren konpainiak 1670eko urriaren 14an estreinatu zuen Luis XIV.aren gortean, Chambordeko gazteluan.

Gaur Turkiarren Zeremoniarako Martxa eskainiko dugu, Frankfurt Irratiko Sinfonikoak interpretatua, musika barrokoan aditua den Emmanuelle Haïm irakasle klabezinistaren eta orkestra-zuzendariaren gidaritzapean, zeinak emanaldi garrantzitsuak izan dituen Berlingo Filarmonikoaren, Chicagoko Operaren edo BBCko Promsen buru bezala, besteak beste.

Jean-Baptiste Lully (1632-1687) italiar jatorriko frantziar musikagilea izan zen (Florentzian jaioa) eta 21 urterekin frantziar naturalizatu zen (bere benetako izena Giovanni Battista Lulli zen). Laster nabarmendu zen biolinista eta dantzari gisa, eta hogei urterekin Luis XIV.aren zerbitzura sartu zen errege-familiako musika-zuzendari gisa; ordutik aurrera, berebiziko garrantzia izan du ballet klasikoaren garapenean. Gainera, operaren esentzia berritu zuen, eszenaratzean solemnitate handiagoarekin, testuaren argitasunean eragin sendoarekin eta ballet eta abesbatzetan lanketa zainduarekin. Bere ekoizpen musikala hiru zutabetan oinarritzen da: opera, balletak eta musika erlijiosoa.

Le Bourgeois Gentilhomme (Gizon burges jentila), Molièrek Jean-Baptiste Lullyren musikarekin egindako bost ekitaldiko komedia-balleta da; Molièren konpainiak 1670eko urriaren 14an estreinatu zuen Luis XIV.aren gortean, Chambordeko gazteluan.

Gaur Turkiarren Zeremoniarako Martxa eskainiko dugu, Frankfurt Irratiko Sinfonikoak interpretatua, musika barrokoan aditua den Emmanuelle Haïm irakasle klabezinistaren eta orkestra-zuzendariaren gidaritzapean, zeinak emanaldi garrantzitsuak izan dituen Berlingo Filarmonikoaren, Chicagoko Operaren edo BBCko Promsen buru bezala, besteak beste.


Ernesto Lecuona Casado (1896-1963) kubatar musikagilea eta interpretea izan zen, Ernesto Lecuona Ramos kazetariaren semea; jatorriz Kanariar Uharteetakoa, garai hartan Kuban kokatua, Espainiako probintzia zena une hartan. Haur prodijioa izan zen, bere lehen errezitaldia 5 urterekin eman zuen eta 13 urterekin bere lehen konposizioa egin zuen. Habanako Kontserbatorio Nazionalean graduatu zen interpretazioan urrezko domina batekin 16 urte zituenean. Kubatik kanpo, Aeolian Hallen (New York) hasi zuen bere karrera, eta Frantzian jarraitu zituen ikasketak, Maurice Ravelekin. Lecuonak antzerki generoari egiten dion ekarpenik garrantzitsuena kubatar erromantzaren behin betiko formula da, eta kubatar musikaririk aipagarrienetakotzat jotzen da.

Malagueña, Ernesto Lecuonak (1895-1963) konposatutako Andaluziako Suitearen (1933) seigarren mugimendua da. Orduz geroztik, pop, jazz eta musika-bandetara (militarra eta, korneta eta danborrenak) egokitu da abesti hau, eta hainbat hizkuntzatan idatzi zaizkio letrak. Gaur Ksenija Sidorova letoniar akordeoi-jotzailearen interpretazioko akordeoi-bertsio batean ikusiko dugu.


The Beatles 1960ko hamarkadan Liverpoolen sortutako rock talde britainiarra izan zen, 1962an hasi eta 1970ean banandu ziren arte, eta John Lennon, Paul McCartney, George Harrison eta Ringo Star-ek osatu zutena. Garai guztietako eragin handieneko bandatzat hartzen da, eta funtsezkoa da 1960ko hamarkadako mugimendu kontrakulturalaren garapenean. 1950eko hamarkadako skifflean, beat musikan eta rock-and-rollean sustraituta, bandak musika-estilo ugari landu zituen, Indiako baladetatik eta musikatik hasi eta psikodelia eta hard rockeraino, eta garaiko gazteen ideal aurrerakoiak eta mugimendu sozial eta kulturalak gorpuztu zituen.

RIAAren ziurtagirien arabera, beste edozein artistak baino disko gehiago saldu dituzte Estatu Batuetan. Zazpi Grammy sari, eta guztira hamabost Ivor Novello sari jaso zituzten. 2004an, Rolling Stone aldizkariak lehen zenbakian sailkatu zituen «garai guztietako 100 artista handienen» zerrendan. 2010ean, VH1 telebista-kateak lehen postuan sailkatu zituen «garai guztietako 100 artista handienen» zerrendan. 1go postuan ere jarri zituen Interneteko guneak. Acclaimed Music bere «The Top 1000 Artists of All Time» zerrendan. Era berean, lehen postuan ageri dira Hot 100 eta Billboard 200 zerrendetako garai guztietako artistarik handienak 2015eko Billboardeko sailkapenean.

Gaur, Claudia Gómezek (ahotsa eta gitarra), Julián Cardonak (gitarra) eta Gonzalo Ospina maisuaren zuzendaritzapean Medellingo Orkestra Filarmonikoak eskainitako bere abesti onenetako batzuen antologia entzuten arituko gara.

The Beatles 1960ko hamarkadan Liverpoolen sortutako rock talde britainiarra izan zen, 1962an hasi eta 1970ean banandu ziren arte, eta John Lennon, Paul McCartney, George Harrison eta Ringo Star-ek osatu zutena. Garai guztietako eragin handieneko bandatzat hartzen da, eta funtsezkoa da 1960ko hamarkadako mugimendu kontrakulturalaren garapenean. 1950eko hamarkadako skifflean, beat musikan eta rock-and-rollean sustraituta, bandak musika-estilo ugari landu zituen, Indiako baladetatik eta musikatik hasi eta psikodelia eta hard rockeraino, eta garaiko gazteen ideal aurrerakoiak eta mugimendu sozial eta kulturalak gorpuztu zituen.

RIAAren ziurtagirien arabera, beste edozein artistak baino disko gehiago saldu dituzte Estatu Batuetan. Zazpi Grammy sari, eta guztira hamabost Ivor Novello sari jaso zituzten. 2004an, Rolling Stone aldizkariak lehen zenbakian sailkatu zituen «garai guztietako 100 artista handienen» zerrendan. 2010ean, VH1 telebista-kateak lehen postuan sailkatu zituen «garai guztietako 100 artista handienen» zerrendan. 1go postuan ere jarri zituen Interneteko guneak. Acclaimed Music bere «The Top 1000 Artists of All Time» zerrendan. Era berean, lehen postuan ageri dira Hot 100 eta Billboard 200 zerrendetako garai guztietako artistarik handienak 2015eko Billboardeko sailkapenean.

Gaur, Claudia Gómezek (ahotsa eta gitarra), Julián Cardonak (gitarra) eta Gonzalo Ospina maisuaren zuzendaritzapean Medellingo Orkestra Filarmonikoak eskainitako bere abesti onenetako batzuen antologia entzuten arituko gara.


Musika klasikoari buruzko iradokizunak

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) musika konposizioko hiru erraldoietako bat da, Bach eta Beethovenekin batera. Haur prodijioa, Salzburgon jaioa, sei urterekin teklatua eta biolina menderatzen ditu eta konposatzen hasten da. Leopold bere aitak bira nekagarrietan erakusten du Europako hainbat gortetan. Konpositore emankorra izan zen (bost urte zituenetik hil zen arte idatzitako 600 lan baino gehiago ditu), eta mota guztietako musika-generoak landu zituen: piano-lanak, ganbera-musika, sinfoniak, obra kontzertanteak, obra koralak, operak, … guzti-guztiak, bere generoko maisulanak. Bere operak, Txirula Magikoa, Don Giovanni, Cosi fan Tutte, eta Figaroren ezteiak, mundu osoko 10 opera ospetsuenen artean daude. Vienan hil zen 35 urte zituela.

Don Giovanni El libertino castigado edo Don Juan (jatorrizko izenburua italieraz: Il dissoluto punito, ossia il Don Giovanni) bi ekitaldiko drama dibertigarria da, Wolfgang Amadeus Mozarten musikarekin eta Lorenzo da Ponteren italierazko libretoarekin osatua dago, Tirso de Molinaren El burlador de Sevilla y convidado de piedra lanean oinarritua. Pragako Antzokian estreinatu zen 1787ko urriaren 29an. Batzuetan komiko gisa sailkatuta egon arren, komedia, melodrama eta naturaz gaindiko elementuak nahasten ditu. Mundu osoan gehien antzeztutako operetako Operabase zerrendako zazpigarrena da, eta Mozarten hirugarrena, Txirula Magikoa eta Figaroren ezteiak lanen ondoren. Obra honen trikimailuak Sevillan garatzen da, eta Don Juanen literatura-gaia berregitea da.

Claudio Abbado (1933-2015), gure garaiko zuzendari italiarra, Milango alla Scala Antzokiko zuzendari musikala izan da, Vienako Filarmonikaren zuzendari nagusia, London Symphony Orchestraren titularra, Vienako Estatuko Operaren zuzendari musikala, Berlingo Orkestra Filarmonikoaren zuzendari nagusia eta zuzendari artistikoa. Gainera, Europar Batasuneko Gazte Orkestraren eta Gustav Mahler Gazte Orkestraren sortzailea eta musika-zuzendaria izan zen, eta harreman estua izan zuen Venezuelako Gazte eta Haur Orkestren Sistemarekin. Hainbat aldiz zuzendu zuen Simon Bolivar Orkestra Sinfonikoa Caracasen, Europan eta AEBetako hainbat hiritan.


Hector Berlioz (1803-1869) konpositore frantziarra izan zen, musika programatikoaren eta, oro har, erromantizismoaren figura nagusia. Aitak, medikua, medikuntza ikastera bidali zuen Parisa, baina hark medikuntza utzi eta Parisko Kontserbatorioan matrikulatu zen, eta han ikasi zuen konposizioa. Handik Erromara bidatu zuen, non, bekadun zela, hainbat opera, sinfonia, obertura, abesti eta obra koral idatzi zituen. Jean-François Lesueur maisuaren ereserkiei erreparatu zien, eta Beethoven imitatu zuen, garai hartan Frantzian ezezaguna zena, baita Gluck, Mozart, Étienne Méhul eta Carl Maria von Weber ere. 1844an saxofoirako ezagutzen den lehen obra konposatu zuen, Canto Sagrado seikotea, Berliozen gidaritzapean eta Adolphe Sax saxofoi-jotzailearekin estreinatu zena.

Sinfonia fantastikoa, Op. 14, Artista baten bizitzaren pasartea azpititulua duena, bost mugimenduk osatzen dute:

I (0´08´´) AMETSAK ETA GRINAK, protagonistak bere maitea ezagutu aurretik duen antsietatea deskribatzen da, ondoren hark sortzen dion maitasun bolkanikoa azalduz. Mugimendu horren amaieran, kontraste bat sumatzen dugu protagonistak sortutako grinaren eta arbuioak eragindako atsekabearen artean.

II (14´07´´) DANTZA BAT, ezezkoaren ondoren, maitearekin berriz elkartzen da, dantza batean. Musikak bals baten tempoa hartzen du orduan, eta horrela protagonistaren kezka deskribatzen du. “Ideia finkoa”k, balsa etetera eramaten du, labur-labur, eta mugimenduaren amaieran berriz agertzen da.

III (20´48´´) ESZENA ZELAIAN. Bi artzain deskribatzen dizkigu, korno ingelesak eta oboeak osatutako bikoteak irudikatuak, udako arratsalde zoragarri batetaz gozatuz. Mugimenduaren erdi aldera, maitea agertzen da, eta irudipen beldurgarriek inbaditzen dute. Azkenean, korno ingelesa berragertzen da, artzaintzaren gaia berriro gogora ekarriz eta tinbalezko errepika batekin amaituz, giro misteriotsua sortuz.

IV (36´34´´) URKAMENDIRA JOATEA. Musikariak amesten du maitea hiltzen duela eta, beraz, gillotinara kondenatzen dute exekutatua izateko; une horretan gogoratzen du azken aldiz maitasun-sentimendua. Ibilaldia sokek eta haizeek interpretatutako bi gai nagusitan oinarrituta dago. Mugimendua danbor eta tinbal hots batzuekin amaitzen da, justiziaren boterea sinbolizatzen duten haize metalek interpretatutako akordeekin batera.

V (41) AKELARREKO GAU BATEKO AMETSAK. Protagonistak bere hileta ikusten du, sorginez eta izpirituez inguratuta, eta horien artean maitatua harpia bihurtzen ikus dezake. Dies Irae (kantu gregoriarrari dagokion XII. mendeko doinua, Requiem-aren parte dena) sorginen errondarekin batera sartzen da obran, kanpai-hotsarekin batera. (Digital melomanoaren erauzketa).

Hector Berlioz (1803-1869) konpositore frantziarra izan zen, musika programatikoaren eta, oro har, erromantizismoaren figura nagusia. Aitak, medikua, medikuntza ikastera bidali zuen Parisa, baina hark medikuntza utzi eta Parisko Kontserbatorioan matrikulatu zen, eta han ikasi zuen konposizioa. Handik Erromara bidatu zuen, non, bekadun zela, hainbat opera, sinfonia, obertura, abesti eta obra koral idatzi zituen. Jean-François Lesueur maisuaren ereserkiei erreparatu zien, eta Beethoven imitatu zuen, garai hartan Frantzian ezezaguna zena, baita Gluck, Mozart, Étienne Méhul eta Carl Maria von Weber ere. 1844an saxofoirako ezagutzen den lehen obra konposatu zuen, Canto Sagrado seikotea, Berliozen gidaritzapean eta Adolphe Sax saxofoi-jotzailearekin estreinatu zena.

Sinfonia fantastikoa, Op. 14, Artista baten bizitzaren pasartea azpititulua duena, bost mugimenduk osatzen dute:

I (0´08´´) AMETSAK ETA GRINAK, protagonistak bere maitea ezagutu aurretik duen antsietatea deskribatzen da, ondoren hark sortzen dion maitasun bolkanikoa azalduz. Mugimendu horren amaieran, kontraste bat sumatzen dugu protagonistak sortutako grinaren eta arbuioak eragindako atsekabearen artean.

II (14´07´´) DANTZA BAT, ezezkoaren ondoren, maitearekin berriz elkartzen da, dantza batean. Musikak bals baten tempoa hartzen du orduan, eta horrela protagonistaren kezka deskribatzen du. “Ideia finkoa”k, balsa etetera eramaten du, labur-labur, eta mugimenduaren amaieran berriz agertzen da.

III (20´48´´) ESZENA ZELAIAN. Bi artzain deskribatzen dizkigu, korno ingelesak eta oboeak osatutako bikoteak irudikatuak, udako arratsalde zoragarri batetaz gozatuz. Mugimenduaren erdi aldera, maitea agertzen da, eta irudipen beldurgarriek inbaditzen dute. Azkenean, korno ingelesa berragertzen da, artzaintzaren gaia berriro gogora ekarriz eta tinbalezko errepika batekin amaituz, giro misteriotsua sortuz.

IV (36´34´´) URKAMENDIRA JOATEA. Musikariak amesten du maitea hiltzen duela eta, beraz, gillotinara kondenatzen dute exekutatua izateko; une horretan gogoratzen du azken aldiz maitasun-sentimendua. Ibilaldia sokek eta haizeek interpretatutako bi gai nagusitan oinarrituta dago. Mugimendua danbor eta tinbal hots batzuekin amaitzen da, justiziaren boterea sinbolizatzen duten haize metalek interpretatutako akordeekin batera.

V (41) AKELARREKO GAU BATEKO AMETSAK. Protagonistak bere hileta ikusten du, sorginez eta izpirituez inguratuta, eta horien artean maitatua harpia bihurtzen ikus dezake. Dies Irae (kantu gregoriarrari dagokion XII. mendeko doinua, Requiem-aren parte dena) sorginen errondarekin batera sartzen da obran, kanpai-hotsarekin batera. (Digital melomanoaren erauzketa).


Jean Baptist Arban (1825-1889) kornetista, orkestra-zuzendari eta pedagogo frantziarra izan zen. Niccoló Paganinik biolinarekin zuen teknika bertutetsuaren eragina izan zuen eta korneta benetako instrumentu bakarlari gisa erabiltzeko saiakera egin zuen. 1857an saxhornoko irakasle izendatu zuten Eskola Militarrean, eta korneta irakasle Parisko Kontserbatorioan 1869an. 1864an Grande méthode complète pour cornet à pistons et de saxhorn argitaratu zuen Parisen, oraindik ere interprete modernoek erabiltzen dutena. "Veneziako inauteriak" gaiaren inguruko bariazioak erreferenteetako bat dira korneta eta tronpeta bakarlari modernoentzat.

Arbanen Fantasia distiratsua, gaur eskaintzen duguna, Chris Woodsek tronpeta, bonbardinoa eta metalezko ensemblearentzat egindako konponketa da, Angie Hunter, Ashley Hall eta Eurobrass metal multzoak interpretatua.


Darius Milhaud (1892 – 1974) musikagile frantziarra izan zen, eta politonalitatea eta jazzaren ondoriozko patroi erritmikoak erabili zituen. 1916an Brasilera joan zen Paul Claudel enbaxadorearen idazkari gisa; han idatzi zituen Saudades do Brasil, Scaramouche, Le B«uf sur le toit» eta L'Homme et son desir poema koreografikoa. 1918an Frantziara itzuli, Erik Satierekin adiskidetu eta Seien Taldean sartu zen. 1940an, naziek Frantzia okupatu zuten eta ihes egin behar izan zuen, AEBra joanez. Han jarraitu zuen 1947ra arte, Parisko Kontserbatorioan ohorezko konposizio-irakasle gisa lan egiteko. Mota guztietako musika generoetako 400 obra baino gehiago idatzi zituen: ganbera-musika, obra koralak, sinfoniak, operak, musika intzidentala...

Perkusio eta orkestra txikirako kontzertua, perkusio bakarlari batentzat idatzitako lehen kontzertuetako bat da, eta errepertorioko piezarik interpretatuenetako bat. Lan honetan, jazz estiloa indargabetu zuen, modu politonalean konposatu baitzuen, perkusio ideiak ikuspegi bakarlariarekin konposatu gabe dauden bitartean; perkusio atal osoa pertsona bakar batek interpretatzen du. Bi mugimenduk osatzen dute: I (0´21´´) VIF, RUDE ET DRAMATIQUE. Harmonia politonaletan oinarritutako mugimendu gogor eta dramatikoa. II (3´-09´´) MODÉRÉ. Mugimendu lirikoa, aurrekoarekin kontrastagarria, eta hasierako gaiari oroitzapen gutxi izateagatik azken sekzioan etendako instrumentu ezberdinetako solo txikiak protagonista dituena. (Elizabeth Koskoren artikuluaren laburpena, 2010)

Bakarlari bezala, gaur Laura Trompetter maisu perkusionistak laguntzen gaitu.

Darius Milhaud (1892 – 1974) musikagile frantziarra izan zen, eta politonalitatea eta jazzaren ondoriozko patroi erritmikoak erabili zituen. 1916an Brasilera joan zen Paul Claudel enbaxadorearen idazkari gisa; han idatzi zituen Saudades do Brasil, Scaramouche, Le B«uf sur le toit» eta L'Homme et son desir poema koreografikoa. 1918an Frantziara itzuli, Erik Satierekin adiskidetu eta Seien Taldean sartu zen. 1940an, naziek Frantzia okupatu zuten eta ihes egin behar izan zuen, AEBra joanez. Han jarraitu zuen 1947ra arte, Parisko Kontserbatorioan ohorezko konposizio-irakasle gisa lan egiteko. Mota guztietako musika generoetako 400 obra baino gehiago idatzi zituen: ganbera-musika, obra koralak, sinfoniak, operak, musika intzidentala...

Perkusio eta orkestra txikirako kontzertua, perkusio bakarlari batentzat idatzitako lehen kontzertuetako bat da, eta errepertorioko piezarik interpretatuenetako bat. Lan honetan, jazz estiloa indargabetu zuen, modu politonalean konposatu baitzuen, perkusio ideiak ikuspegi bakarlariarekin konposatu gabe dauden bitartean; perkusio atal osoa pertsona bakar batek interpretatzen du. Bi mugimenduk osatzen dute: I (0´21´´) VIF, RUDE ET DRAMATIQUE. Harmonia politonaletan oinarritutako mugimendu gogor eta dramatikoa. II (3´-09´´) MODÉRÉ. Mugimendu lirikoa, aurrekoarekin kontrastagarria, eta hasierako gaiari oroitzapen gutxi izateagatik azken sekzioan etendako instrumentu ezberdinetako solo txikiak protagonista dituena. (Elizabeth Koskoren artikuluaren laburpena, 2010)

Bakarlari bezala, gaur Laura Trompetter maisu perkusionistak laguntzen gaitu.


Donostiako danborrak


Munduko danborrak


Umeentzako musikari buruzko iradokizunak

Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.

Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.