Otsailak 12an ospatzen da Inauterietako Igandea
Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Hector Berlioz (1803-1869) konpositore frantziarra izan zen, musika programatikoaren eta, oro har, erromantizismoaren figura nagusia. Aitak, medikua, medikuntza ikastera bidali zuen Parisa, baina hark medikuntza utzi eta Parisko Kontserbatorioan matrikulatu zen, eta han ikasi zuen konposizioa. Handik Erromara bidatu zuen, non, bekadun zela, hainbat opera, sinfonia, obertura, abesti eta obra koral idatzi zituen. Jean-François Lesueur maisuaren ereserkiei erreparatu zien, eta Beethoven imitatu zuen, garai hartan Frantzian ezezaguna zena, baita Gluck, Mozart, Étienne Méhul eta Carl Maria von Weber ere. 1844an saxofoirako ezagutzen den lehen obra konposatu zuen, Canto Sagrado seikotea, Berliozen gidaritzapean eta Adolphe Sax saxofoi-jotzailearekin estreinatu zena.
Obertura opera baten edo beste obra dramatiko baten sarrera instrumentala da, musikala izan edo ez, nahiz eta XIX. eta XX. mendeetako konposaketa instrumental independente batzuei obertura ere deitu zieten konpositoreek. XVII. mendearen hasierako lehen operek ez zuten oberturarik, baina bokalistek sarrera bat egiten zuten, jarraian garatuko zen ekintzaren laburpena gisa. Sarrera instrumentalak XVII. mendearen erdialdean hasi ziren erabiltzen; Christoph Willibald Gluck konpositore alemaniarra izan zen oberturetarako bere operetako materiala erabili zuen lehenetarikoa. Horrela, operaren profil emozionala ezartzen zuten.
Erromatar Inauteria obertura, gaur egun iradokitzen duguna, Benvenuto Cellini operaren II. ekitaldiaren preludioa da. Opera honek onarpen tamalgarria izan zuen bai bere debutean, baita konpositorea bizi zela egin ziren ondorengo bi emanaldietan ere; beraz, obra independente gisa aurkeztea erabaki zuen 1844an, eta erabateko arrakasta lortu zuen. Gaur Michael Tilson Thomas (1944) pianista, konpositore eta orkestra-zuzendari estatubatuarraren gidaritzapean eskainiko dugu.
Georg Philipp Telemann (1681-1767) Alemaniako konpositore barrokoa da, Bach eta Haendelen garaikidea, historiako emankorrena. Musikari autodidakta, hamabi urterekin bere amaren borondatearen aurka konposatzen hasi zen, ez baitzuen etorkizun ziurrik ikusten musika lanbidean; hala ere, Telemannek, izaera adeitsukoa eta lanerako ekina zenak, bere ahaleginean jarraitu zuen. Inoren laguntzarik gabe, hainbat musika-tresna jotzen ikasi zuen, bere bidaietan konposizio estilo ezberdinekin ohitzen zen bitartean. Leipzigen, Żaryn (Sorau) eta Eisenachen hainbat kargutan lan egin ondoren, 1721ean Hanburgoko bost eliza handienetako musika-zuzendari izendatu zuten, eta han igaro zituen bere bizitzako azken 47 urteak.
Suitea (frantses ahotsa) dantza izaerako, mugimendu instrumental laburrez osatutako forma musikala da. Bere jatorria Errenazimentuko dantza pare kontrastatzaileetan dago (1300-1600). Barrokoan (1600-1750), musika forma garrantzitsuenetako bat izan zen, eta orkestra modernoen lehen agerpenetako bat da. Barrokoa amaitzean, suitea musika-forma sofistikatua zen, hainbat dantza tonu desberdinetan nahasten zituena, material tematiko desberdinak kontrastatuz eta amaieran berriro azalduz; egitura horrek, azken batean, sonataren jatorria iragartzen du. Gaur egun, suitea konposizio sinfoniko gisa ulertzen da, antzeko izaera duten hainbat gertakarik libreki artikulatua.
Gaur, Akademie für Alte Musik Berlin-ek, Stephan Mai maisua kontzertino eta era berean zuzendari gisa, Telemannek idatzi zituen 100 suite baino gehiagoko orkestra-suiteen aukeraketa bat eskaintzen digu.
Francisco Tarrega (1852-1909). Villarrealen (Castelló) jaiotako gitarra-jotzaile eta konpositore birtuoso bat izan zen (“gitarraren Sarasatea” ezizenez ere ezagutua). Istripu batek haurtzaroa markatu zion, zaintzen zuen neskaren deskuidu batean ubide batera erori zen, eta haren begiak hondatuta geratu ziren. Aita, itsu geratuko zen beldurrez, Castellonera joan zen musika klaseetara joateko eta musikari gisa bizimodua ateratzeko. Geroago, 1874an, Madrilgo Kontserbatorioan sartu zen eta Emilio Arrietarekin ikasi zuen konposizioa. Hemezortzi urte zituenerako gitarra klaseak ematen zituen eta kontzertuak eskaini ohi zituen. 1880tik aurrera nazioarteko birak hasi zituen, Paris, Lyon edo Londres bezalako hiriak bisitatuz, estatuan zehar egin zituen errezitaldiak kontaezinak izan ziren bitartean.
Tarregak musika klasikoan nagusitzen zen joera erromantikoa, Espainiako elementu herrikoiekin uztartzeko interesa izan zuen. XX. mendeko gitarra klasikoaren teknikaren oinarrien eta gitarrarekiko gero eta interes handiagoaren sortzailetzat hartzen da. 1909ko abenduaren 15ean hil zen Bartzelonan, 57 urte zituela, garun-isuri baten ondorioz.
Gaur, Recuerdos de la Alhambra eskaintzen dugu, bere lanik ezagunenetako bat, gitarra bakarrerako idatzia, Granadara eta Alhambrara bidaia egin ondoren. Haren tremolo etengabeek (nota bakoitza behin eta berriz jotzen da azkar) bere iturrien xuxurla gogorarazten digute, une oro dagoen uraren sinbologiarekin. Sharon Isbin gitarra-jotzaile klasiko estatubatuarra da gaurko interpretazioaren erantzule, bere lirismoagatik, teknika zehatzagatik eta aldakortasunagatik goraipatua, eta gitarra klasikoko lehen interpreteetako bat nazioartean.
Arturo Marquez (Sonora, Mexiko, 1950) mexikar musikagilea da, bere konposizioetan Mexikoko forma eta musika estiloak erabiltzeagatik ezaguna. Familia Los Angelesera joan zen bizitzera 1962an; hiru urte geroago, 16 urte zituela, biolina, tuba, tronboia eta pianoa ikasten hasi zen, eta, horrela, harmonia intuitiboko akonpainamenduarekin hasi zituen bere lehen konposizioak. 1967an Navojoara (Sonora) itzuli zen bere Udal Musika Banda zuzentzeko. 1970etik 1975era, pianoa ikasi zuen Mexikoko Kontserbatorio Nazionalean, eta 1976an, konposizioa Arte Ederretako Institutu Nazionalean; 1980an, tailer hori amaitzean, Frantziako gobernuak hobekuntza-beka bat eman zion Parisen, bi urterako. 2009an Mexikoko Arte Ederren Sari Nazionala eman zioten.
Danzón nº2 orkestra sinfonikorako musika-lana da, Arturo Marquezek konposatua eta 1994ko martxoaren 5ean estreinatua. Dantzonaren, erritmo herrikoien eta kontzertu-musika mexikarraren eraginpean, bederatzi dantzonekin osatutako serieko lanik nabarmenena da, eta Mexikoko eta munduko orkestra sinfonikoen interpretazioan behin eta berriz errepikatzen den pieza bihurtu zen. Mexikoko gobernuak, hogeigarren urteurrenean, Danzon nº2 "José Pablo Moncayoren Huapangoaren atzetik soilik, kontzertu musika mexikarretik ospetsueneko bigarren musika mexikar" bezala aitortu zuen. Aurelio Tello bezalako kritikarien arabera, “gaur egungo musikaren benetako aurpegietako bat da”.
Gaur, Ameriketako Orkestra Filarmonikoak eskaintzen digu, Alondra de la Parra (1980) nazioarteko ospea duen orkestra mexikarraren zuzendariaren zuzendaritzapean. Gaur egun, Queenslandeko Orkestra Sinfonikoaren titularra da, eta erakunde horretan kargu bat betetzen duen lehen emakumea izan da Australian.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Antonio Vivaldi (1678-1741) apaiz, biolin jotzaile eta konpositore italiarra izan zen, apaiz gorria izenez ezaguna (“il prete rosso”). Venezian jaio zen, eta umetan ikasi zuen aitarekin biolina jotzen; 15 urte zituela Seminarioan sartu zen, eta apaiztu ondoren, ia ezin zituen bere erlijio-betebeharrak bete, osasun-arazoak baitzituen; beraz, biolin irakasle izendatu zuten umezurztegi batean, non eskola teorikoak eta instrumentu-eskolak ematen baitzituen. 40 urterekin, Kapera Maisu izendatu zuten Mantuan, eta han idatzi zituen bere Lau urtaro ospetsuak. Handik Milanera joan zen, gero Erromara, gero berriro Veneziara, eta azkenik Vienara, bertan hil zelarik. Bere bizitzan zehar ia 800 obra konposatu zituen, horietatik erdiak kontzertuak, 40 opera, 60 obra erlijioso eta sonata ugari.
Kontzertua instrumentu bakarlari batentzat edo gehiagorentzat idatzitako forma musikala da, instrumentu multzo batek lagunduta. Vivaldi izan zen bere egituraren funtsezko oinarriak ezarri zituena, hiru mugimendurekin (I azkarra - II geldoa - III azkarra) eta bakarlarien eta talde instrumentalaren arteko elkarrizketa gisa aurkeztu zuena. Klasizismotik abiatuta, batez ere C.P.E. Bach-ek sortutako oinarrietatik abiatuta, lehenengo mugimendua forma sonataren patroiei jarraituz eraikitzen da (erakusketa, garapena, berrerakusketa), bigarren eta hirugarren mugimenduek forma aske eta puntualak hartzen dituzten bitartean. Sarritan, lehen eta/edo hirugarren mugimenduaren amaieran, bakarlariek orkestra-akonpainamendurik gabeko kadentzia bat izaten dute, beren birtuosismoa erakusteko.
Gaur Vivaldiren Bi oboetarako, soketarako eta etengabeko baxurako kontzertua eskainiko dugu, Reina Sofía Goi Mailako Musika Eskolako ikasle gazteek egina.
Camille Saint – Saëns (1835-1921) frantziar pianista, organista, konpositorea eta militarra izan zen, Frantziako musika berritzearekin eta irakaskuntzarekin konprometitua; bere geletatik Fauré eta Messager bezalako ikasleak igaro ziren. Mutiko goiztiarra izan zen, 11 urte zituela bere lehen agerpen publikoa egin zuena Haendel, Mozart eta Beethovenen lanekin. Hamahiru urterekin organoan eta konposizioan matrikulatu zen Parisko Kontserbatorioan, eta hemezortzi urterekin bere lehen sinfonia konposatu zuen. Alderdi anitzeko intelektuala izan zen: musikaria, idazlea, matematikaria, filosofoa, arkeologoa, geologoa, botanikaria, … Bere musika-lan ugariek ere (400 baino gehiagok), hainbat aurpegi erakusten dizkigute, mota guztietako generoak jorratuz, eta horien artean azpimarratzekoa da garai hartan zinemako musikak izan zuen berritasuna.
Animalien inauteria, gaur eskaintzen duguna, Saint-Saënsek 14 mugimendutan ganbera talde txiki batentzat konposatutako suite musikal bat da. Lana, inauterietako egun baterako txantxa gisa planteatu zuen; beraz, lehoiak, oiloak, dortokak, kanguruak, astoak eta beste animalia batzuk agertzen dira; hori guztia umore ukitu ezberdinekin, batzuetan Saint-Saënsek jatorrizko egoerarekin oso bestelako testuinguru kontraste batean kokatzen dituen beste autoreen gaiekin.
Hona hemen mugimenduak: 1 (0´48´´) LEHOIAREN SARRERA ETA BENETAKO MARTXA.-. 2 (3´00´´) OILOAK ETA OILARRAK .-. 3 (3´53´´) ASTOAK, ANIMALIA BASATIAK .- (4´41´´) DORTOKAK .-. 5 (6´36´´) ELEFANTEA .- 6 (8´06´´) KANGUROAK .- 7 (8´58´´) AKUARIOA .-. 8 (11´24´´) BELARRI LUZEAK DITUZTEN PERTSONAIAK .- 9 (12´14´´) KUKUA BASOAREN HONDOAN .- 10 TXORITEGIA (gaur eskaintzen dugun bertsioan, ez da zenbaki hau agertzen) .- 11 (14´36´´) PIANO-JOLEAK .- 12 (16´09´´) FOSILAK .-. 13 (17´38´´) BELTXARGA .-. 14 (20´49´´) BUKAERA
Suitea, gaur, Małgorzata Sapiecha-Muzioł, andereño poloniarrak gidatuko du.
Sergei Rachmaninoff (1873-1943) piano-jotzaile, orkestra-zuzendari eta konpositore errusiarra izan zen. Lau urte zituela hasi zen pianoa jotzen, San Petersburgoko Kontserbatorioan ikasketak formalizatuz, eta ondoren, Moskukoan. Bere Lehen Sinfonia estreinatu eta jasotako kritiken ondoren, lau urtez krisi sortzaile bat jasan zuen. Gainditu ondoren, Pianorako 2. kontzertua idatzi zuen, eta mundu mailako errekonozimendu eta ospea jaso zituen. Errusiako iraultzaren ondoren, familiarekin Suitzara joan zen, eta 1935ean, AEBra, piano bakarrerako eta kontzertanterako, ganbera-musikarako, sinfonikorako eta lirikarako lan ugari idatziz. XX. mendeko piano-jotzaile garrantzitsuenetako bat eta Errusiako konpositorerik adierazgarrienetako bat da.
Dantza sinfonikoak, Op. 45, hiru mugimendutako orkestra-suitea da. 1940an amaitua, Sergei Rajmaninoven azken konposizioa da. Obra hau, konpositorearen estilo berantiarraren guztiz adierazgarria da, bere melodia bitxi eta aldakorrekin, Prokofiev-en antzekoa, eta baita, erdiko mugimendu groteskoekin; honi guztiari, instrumentu bakoitzaren kolorearen ikuspegia obra osoan zehar adieraziz (lehen dantzan saxofoi altuaren erabilera nabarmenduz). Dantzek, berak ezagutu zuen Errusiaren nostalgia gogorarazten dute, baita bere bizitza osoan zehar izan zituen eliz gaiekiko lilura ere.
György Ligeti maisu hungariarra (1923-2006) XX. mendeko konpositore garrantzitsuenetako bat izan zen, batez ere Stanley Kubrick zinema-zuzendariak ezagun egin zuena, 2001 Una odisea en el espacio, El resplandor eta Eyes Wide Shut filmen soinu-bandak konposatzeko izan zuelako. Errumaniar guraso judutarrak izan zituen; Hungarian hazi zen, non armada hungariarrak errekrutatu zuen 1944an, eta honek, nazien “garbiketa”tik libratu zuen. Budapesten ikasi zuen Zoltan Kodaly eta Sandor Veressekin. Europako gerraren ondoren, abangoardiako musika debekatuta zegoen Hungarian, berak ezkutuan irratian entzuten zuen bitartean. Beraz, ahal izan zuenean, Austriara joan zen, eta han nazionalizatu eta, besteak beste, Stockhausenekin eta Koenigekin elkartu zen, musika elektronikoa eta serialismoa lantzeko.
Lontano, gaur proposatzen dugun orkestra-lana, 1967an idatzi zen, eta soinuen altueran eta iraupenean, tinbre-aberastasunean eta dinamikan baino arreta handiagoa jartzen du. Ligetiren arabera, “polifonia da idatzita dagoena, baina harmonia entzuten da”. Bitxia bada ere, gaur egun perkusiorik gabeko orkestra-obra hau Eduardo Leandro perkusionista eta zuzendari brasildarrak gidatzen du.
Denontzako musikari buruzko iradokizunak
Inauterien jatorria, dirudienez, Erromatar Inperioan Bako ardoaren eta festaren jainkoaren omenez ospatzen ziren jaietatik dator, udaberriaren etorrera ospatzeko. Mendebaldeko kulturan, Inauteriak katolizismoarekin lotuta daude, Hauts-egunarekin Garizuma hasten baita, eta horren ondoren dator Aste Santua; horiek guztiak bere baitan bildu eta penitentzia egunak dira. Horrela, datorrena jakinda, azken jaieguna ospatzen da, Inauterietako Asteartea, aurreko ostegunean hasten dena, Ostegun Lardero edo Ostegun Gizena deiturikoa. Egun horien ezaugarria, funtsean, kalean mozorroz, koplaz, dantzaz, desfilez eta sortutako edozein burutazioz adierazitako jai-giroko eta taldekako gehiegikeria bat ospatzea da.
Samba, jatorri afrikarreko musika genero bat da, Brasilen sortua, eta hortik dantza mota bat dator. Brasilgo herri-kulturaren adierazpen nagusietako bat da, eta nazio-nortasunaren ikur bat. (Ez da Zambarekin nahastu behar, musika genero guztiz desberdina baita, argentinar jatorrikoa). Herrialde batzuetan emakumeen ahotsa erabiltzen bada ere (la samba), Brasilen, eta Argentina eta Uruguai bezalako herrialde batzuetan, gizonezkoen ahotsa (el samba) erabiltzen da. Brasilgo antzinako hiriburuan, esklabo libertoen dantza beste musika genero batzuekin harremanetan jarri zen eta izaera berezia hartu zuen. Horrela, samba karioka izan zen brasildar nazio-nortasunaren sinbolo bihurtu zena, eta Brasil osoan zabaldu zen, inauteriei lotuta.
Kate Bush (1958) konpositore, ekoizle eta abeslari ingelesa da. 20 urterekin bere debuta egin zuen Wuthering Heights singlearekin, Britainia Handiko musika zerrendetan lau astez lehenengo postuan jarri zena eta gaur egun ere bere singlerik eskatuena izaten jarraitzen duena. Txikitan St. Joseph 's Convent Schoolen biolina eta pianoa ikasi zituen; 16 urterekin mimo, dantza eta piano klaseak jaso zituen eta 19 urterekin bere lehen albuma grabatu zuen. Hogei urte zituela, Erresuma Batuan, Holandan, Belgikan, Zeelanda Berrian eta Australian disko gehien saldu zituen emakumezko artista izan zen, eta "top-ten" Alemanian, Frantzian, Brasilen, Argentinan, Hegoafrikan, Danimarkan, Suedian eta Finlandian. Ordutik hona diskoen argitalpena etengabea izan da, baina zorrotza, eta bere arrakasta, etengabea. 2016an, Britainiar Pop Disko Onenaren eta Britainiar Emakumezko Artista Onenaren sarirako izendatu zuten.
Gozategi 90eko hamarkadan Euskal Herrian trikitixa doinuekin arrakasta handia lortu zuen euskal musika talde bat da. Asier Gozategi eta Ainhoa Gozategi neba-arrebek eta beste batzuek osatzen dute taldea. Gozategi taldeak trikitixan ohikoa ez den formatu bat ekarri zuen: hirukotea. Soinu eta pandereta musikari bikote tradizionalari beste kide bat gehitu zioten: baxua eta metalak. Asier Gozategi (trikitixa eta ahotsa), Ainhoa Gozategi (pandereta eta ahotsa) eta Iñigo Goikoetxea (baxua, metalak) 1992an hasi ziren erromeriak eskaintzen, Gozategi anai-arrebak izenarekin. Ondoren, Gozategi bihurtu ziren. Trikitilari belaunaldi berriaren ordezkari gisa aurkeztu zituen Elkarrek, bere lehen diskoa kaleratuz: Gozategi (1995). Hirukotearen musikaren gaztetasuna, freskotasuna, bizitasuna eta kolorea nabarmendu zituen, eta "adin guztietako entzule gazteentzat" zela gaineratu zuen.
Ainhoa (Elkar 1996), gaur aurkezten dugun albuma, bere bigarren diskoa izan zen eta, zehazki, Nirekin (6´23´´) abestiarekin lortu zuen arrakastarik handiena. 1996ko udako kanta bat zen eta "emoiztaxuz muxutxuek..." eslogana ahoz aho zabaldu zen.
Alice Coltrane (ezkongabea zenean, Alice McLeod 1937 - 2007) musikagilea, pianista, organista, harpa jotzailea eta jazz abeslari estatubatuarra izan zen, Dorothy Ashbyren antzera, harpa jazz-banden kide gisa erabili duten pertsona bakanetako bat da, eta Deborah Henson-Conantek geroago erabiliko luke. Alice, Detroiten jaio zen, Michiganen, musikarekiko interesa zuen familia batean. Anniek eta Solon McLeodek izan zituzten sei seme-alabetatik lehena izan zen, bere ama elizako korista izan zen eta bere anaia Ernest Farrow jazz baxu-jotzaile bihurtu zen. Bere aitak bultzatuta, Alice organoa jotzen hasi zen Mount Olive Eliza Bautistan eta ondoren Detroiteko klubetan. Gospel, klasiko eta jazz musikan zuen interesak bere estilo berritzailea sortzera eraman zuen, jazz estilo komun batetik, ikuspegi kosmiko eta espiritualago batera eramanez. 1965ean John Coltranerekin ezkondu zen, bere laukotean parte hartuz.
Bideo bereziei buruzko iradokizunak
Niccoló Paganini (1782-1840) Italiar konpositorea, biolin-birtuosismoaren erreferentea. Haur prodijioa, aitak txikitatik behartzen zuen biolinarekin ordu luzeak ikastera; beraz, hamalau urte zituenerako irakasleak ez ziren gai irakasten jarraitzeko. Biolin-bakarlari gisa hainbat bira egin zituen Italian, Vienan, Pragan, Varsovian, Berlinen, Parisen eta Londresen; bere teknika harrigarriagatik miretsita, Liszt eta Berliozen errekonozimendu aitortuak lortu zituen, besteak beste; hainbesteraino miresten zuten bere teknika, non deabruarekin itun bat egin zuela esaten baitzen. Biolinerako lan ugari idatzi zituen, baita gitarra, biola eta fagoterako ere. 58 urte zituela hil zen tuberkulosiak jota.
Satanella (Le Diable amoureux bezala ere ezaguna), Joseph Mazilier (1801-1868) dantzari eta koreografo frantsesak idatzitako hiru ekitaldiko balleta da, Napoléon Henri Reber (1807-1880) eta François Benoisten (1794-1878) musikarekin, Paganiniren Veneziako Inauterietan oinarritua. Gaur Eugenia Obraztsova, Moskuko Bolshoi Balleteko eta Mariinski Balleteko lehen dantzariaren eta Alexander Sergeyev, era berean Mariinski Balleteko lehen dantzariaren interpretazioan, ballet honen hainbat zenbaki eskaintzen ditugu.
Zuberoako Inauteria. Zuberoako inauteriak (Xiberua edo Xiberoa; Soule frantsesez, Euskal Herria osatzen duten zazpi lurraldeetako bat da) Zuberoako Maskaradak izenez ezagutzen da, izan ere, bere jatorrian, ezkongabe zeuden gazteak maskarekin mozorrotzen baitziren. Bi taldetan banatu ondoren, dantza, bertso, abesti eta antzerki-ikuskizunak sortu ziren, nolabaiteko pertsonaiaren inguruan oinarritzen zirenak; jarduera horiek guztiek lurralde osoa zeharkatzen zuten inauterien azken egunera arte.
Donostiako Argia Dantza Taldea, Juan Antonio Urbeltzek (1940) zuzendutako 45 bat taldekidek osatzen dute; Euskal Herriko dantza ugari biltzen ditu “in situ”, eta zikloetan bilduta daude. Horietan, koreografia-, musika- eta instrumentu-bertsioen benetakotasuna izan da nagusi, baita jantziena ere. 1968ko Middlesbrough-eko (Ingalaterra) Nazioarteko Folklore Jaialdian 22 naziotako 28 talderen arteko lehen dantza saria eskuratu zuen. 1998an, Hanburgoko Alfred Toepfer Fundazioak, Arte Herrikoiaren Europako Saria eman zion. 2003an, Pas de Basque ikuskizuna aurkezten zuen, euskal tradizioan ainguratuta, baina dinamika garaikide batekin, eta gaur aurkezten dugun bideoa bertako antzezpena da.
Txirigota inauterietako musika talde korala da, batez ere kaleetan zehar abesten duena, hiriari umorezko koplak eskainiz. Oro har, txirigotak ere esaten zaie talde koral horiek interpretatutako abestiei. Txirigotak koplatxo errezitatiboak eta monologoak dira, eta pasodoble, rumba, tanguillo, seguidilla, jota, isa kanariarretik eta abarretatik datozen forma musikal oso sinpleak dituzte. Ad-hoc asmatutako letratxoak musika horri gehitzen zaizkio, eta askotariko gaiak jorratzen dituzte, batez ere gaur egun, bai politikan eta baita bihotzeko prentsan aktualitatea direnak. Txirigotaren helburu nagusia kritika satiriko-umoretsuaren bidez publikoari barre eginaraztea da.
Cádizko txirigota gehienez 12 osagaik eta gutxienez 7k osatzen dute. Txirigotak erabili ohi duen ahotsa tenorea da, melodia daramana eta normalean bigarren ahotsez, bonbo batez, kutxa batez, bi gitarraz eta güiroez lagundua. Inauterietako Elkarteen Lehiaketa Ofizialera aurkezten diren txirigotek interpretatzen duten errepertorioak aurkezpen bat du (ez nahitaez musika argitaragabearekin), talde horrek daraman motarekin (mozorroarekin) lotuta dagoena, bi pasodoble (taldearen jatorrizko musikarekin), bi kuple (jatorrizko musikarekin), leloa (kuple bakoitzaren amaieran abestuak eta originalak ere bai), taldearen motarekin eta popurri batekin (lauko txikian banatuta) lotuta dagoena.
Rioko inauteriak. Musika, dantza eta Sambako eskoletako desfileak beren distira osoan lehertzen diren adierazpenak dira. Jaiak lau eguneko iraupena du, eta adin guztietako pertsonak eta mundu osotik datozen bisitariak biltzen ditu; lau egun horietan hiriko samba eskola ugari lehiatzen dira eta Momo Erregearen koroatzearekin hasten da, Prefetak hiriko giltzak ematen dizkionean. Ekitaldi Nagusia, aipatutako samba eskoletako Sambodromoko desfilean datza, nahiz eta festak Rioko lekurik ezkutuenak hartzen dituen. Gaur aurkezten dugun bideoak 2022an egindako desfilea islatzen du.
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.