Zure musika-bideoen ataria

Maurice Ravel (1875-1937), Ziburun (Euskal Herriako Iparraldea, Frantziar aldea) jaio zen, eta aitarengandik, suitzar jatorriko ingeniariarengandik, jaso zuen laneko zorroztasuna, bai eta amarengandik ere, Mendatan (Bizkaia) jaioa, musikarekiko grina bere haurtzaroa apaintzeko erabili zituen kantu folklorikoekin. Jaio eta hilabete gutxira, familia Parisera joan zen, eta sei urterekin piano ikasketak hasi zituen. 14 urterekin Parisko Kontserbatorioan sartu zen eta bertan Gabriel Fauré-rekin ikasteko aukera izan zuen. 1901ean, bere Jeux d´eau estreinatu zuen. Piano-lan horrekin, Parisko musika-zirkuluetan bidea egiten hasi zen. Bertan, Ravelek Debussyn eta alderantziz izan zuen eraginaz eztabaidatzen zen. 1921ean, hil zen arte, Paris inguruko etxe batean egokitu zen, eta bertan musikari eta intelektual bikainak biltzen ziren.

Bien bitartean, Serguéi Digilevek, urte haietan Ballet Errusiarren sortzaileak, Daphnis et Chloé balleta agindu zion. Ravelen lanik luzeena eta haren estreinaldia ez zen oso ondo hartu. Ondorioz, moralki erori zen konpositorea. Bigarren Mundu Gerran zegoela, bere amaren heriotzaren berri izan zuen, eta horrek biziki hunkitu zuen. Gertaera triste horien ondoren, Ravelek hainbat lan lantzen eta estreinatzen jarraitu zuen, horien artean beste maisulan bat, Le Valse poema sinfonikoa. 1921ean, hil zen arte, Paristik 30 kilometrora zegoen etxe batean. Bertan, konpositorearen izaera erreserbatua gorabehera, musikari eta intelektual bikainak biltzen ziren.

1928an, bira bat egin zuen Kanadan eta AEBn, eta, han, hain gustuko zuen jazzarekin bizi izan zen, eta Gershwinekin harremanetan jarri zen. Parisera itzuli zenean, Hain ospe handiena emango zion Bolero obra konposatu zuen. 1932an pianorako bi kontzertu idatzi zituen: Ezkerreko eskurako Kontzertua eta Kontzertua Solen. 1933tik aurrera, zailtasunak izaten hasi zen psikomotrizitatearekin; zailtasun horiek handituz joan ziren 62 urterekin hil zen arte. Bere ondarea honako hauek osatzen dute: 2 eta 4 eskuetarako pianorako obrak, ganbera-musika, orkestrarako musika, kontzertanteak, ahots eta akonpainamendurako abestiak, opera bat eta fantasia liriko bat bakarlari, koru eta orkestrarentzat. Bere orkestra-lanak, pianoaz interpretatzeko modura murriztu zituen; baina baita bere eta besteen pianorako idatzitako obrak orkestratu ere; horien artean, Musorgskiren Erakusketa bateko koadroak nabarmendu daiteke.

Bideo honekin, bere lanik aipagarrienen antologia bikaina eskaintzen dugu: 1 (00´00´´) BOLÉRO .-. 2 (14´40´´) PAVANE POUR UNE INFANTE DÉFUNTE .-. 3 (20´24´´) CONCERTO POUR PIANO IN G MAJOR: I Mov Allegramente .-. II Mov (28´25) Adagio assai .-. III Mov (38´05´´) Presto .-.  4 (41´47´´) RHAPSODIE ESPAGNOLE: I Prélude à la nuit. Très modéré .-.  II (45´56´´) Malagueña. Assez vif .-. III (48´12´´) Habanera. Assez lent et d'un rythme las .-. IV (50´50´´) Feria. Assez animé .-. 5 (57´05´´) CHANSONS MADÉCASSES: I Nahandove .-. II (1h 2´07´´) Aoua .-. III (1h 6´12´´) Il est doux .-. 5 (1h 10´03´´) CINQ MÉLODIES POPULAIRES GRECQUES: I  Chanson de la mariée .-. II (1h 11´40´´) Là-bas, vers l'église .-. III (1h 13´20´´) Quel galant m'est comparable .-. IV (1h 14´26´´) Chanson des cueilleuses de lentisques .-. V (1h 17´22´´) Tout gai! .-. 6 (1h 18´11´´) DON QUICHOTTE À DULCINÉE: I Chanson romanesque .-.  II (1h 20´04´´) Chanson épique .-. III (1h 23´10´´) Chanson à boire .-. 7 (1h 24´52´´) LA VALSE .-. 8 (1H 35´53´´) TZIGANE, RHAPSODIE DE CONCERT .-. 9 (1h 44´55´´) CHANTS POPULAIRES: no. 2, Chanson française. "Jeanneton où irons-nous garder" .-.  10 (1h 47´32´´) 2 HEBREW SONGS, no. 1, Kaddisch .-. 11 (1h 52´31´´) GASPARD DE LA NUIT .-. 12 (1h 59´4´´) TZIGANE, RHAPSODIE DE CONCERT .-. 13 (2h 8´15´´) QUATUOR À CORDES IN F MAJOR: I  Allegro moderato .-. II (2h 15´44´´) Assez vif, très rythmé .-. III (2h 21´50´´) Très lent .-. IV (2h 30´40´´) Vif et agité .-. 14 (2h 35´28´´) JEUX D'EAU .-. 15 (2h 40´01´´) MIROIRS, IV Alborada del gracioso .-. 16 (2h 46´02´´) MA MÈRE L'OYE, III Laideronnette, Impératrice des pagodes .-. 17 (2h 49´11´´) TOMBEAU DE COUPERIN, III Forlane .-. IV (2h 54´01´´) Rigaudon .-. 18 (2h 57´08´´) SONATINE, I Modéré .-. II (3 h 0´51´´) Mouvement de menuet .-. III (3h 4´01´´) Animé .-. 19 (3h 7´35´´) VALSES NOBLES ET SENTIMENTALES, I Modéré, très franc .-. 20 (3h 8´48´´) CONCERTO POUR LA MAIN GAUCHE.

Fanny Mendelssohn (1805-1847) Erromantizismo goiztiarreko (1810-1910)  konpositore eta pianista izan zen. Bere konposizioen artean daude pianorako hirukote bat, pianorako laukote bat, orkestrarako obertura bat, lau kantata, pianorako 125 pieza baino gehiago eta 250 lieder baino gehiago, gehienak hil ondoren argitaratu zirenak. Pianoa jotzeko zuen trebetasunagatik goraipatu zuten arren, gutxitan eskaini zituen kontzertuak jendaurrean. Fanny Berlinen hazi zen, eta han, Felix Mendelssohn anaia gazteenarekin batera, musika-heziketa osoa jaso zuen Ludwig Berger eta Carl Friedrich Zelter irakasleen eskutik. Bere garaiko emakumearen egoera soziala zela eta, bere lan batzuk anaiaren izenpean argitaratu ziren bere opus 8 eta 9 bildumetan.

Nokturnoa, ahots edo instrumenturako musika-lan bat da, melodia gozokoa eta egitura askekoa. "Nokturno" izena, hasiera batean XVIII. mendean, uneka jotako pieza bati ematen zitzaion, normalean gaueko jaietan erabiltzen zena, eta ondoren, albo batera uzten zena. Bere forma arruntenean (mugimendu bakarreko pieza bat da, normalean pianorako bakarrik idatzia), generoa nagusiki XIX. mendean landua izan zen. Izen horrekin idatzitako lehenengo Nokturnoak, John Fieldek konposatu zituen, Nokturno erromantikoaren aita bezala aintzat hartzen dena, ezaugarri bezala, melodia cantabile berezi bat duena, akonpainamendu arpegiatu batekin. Hala ere, musika honen adibiderik ospetsuena Frédéric Chopin izan zen, genero horretako 21 lan idatzi zituena.

Ma mère, l 'oye (Nire ama antzara), Maurice Ravelen obra musikal bat da, lau eskuko pianorako konposatua; jatorrian haurrentzako piano-dueto gisa idatzi zuen, aurreko lan bat, Sonatine, gurasoei eskaini ondoren. Piano bakarlarirako transkribatu zuen Jacques Charlotek, Ravelen lagunak, argitaratu zen urte berean (1910). Pianorako bertsio biek Cinq pièces enfantines (Haurrentzako bost pieza) azpititulua dute. 1911n, Ravelek obra orkestratu zuen; geroago, urte horretan bertan, handitu egin zuen ballet bat sortzeko, hasierako bost piezak lau interludio berrirekin bereiziz eta hasieran bi mugimendu gehituz, Prèlude eta Danse du rouet et scène. Balleta 1912ko urtarrilaren 29an estreinatu zen Parisko Théâtre des Arts-en, eta honela geratu zen:

Obraren egitura. (0´09´´) PRÉLUDE (Preludioa) .-. II (3´13´´) DANSE DU ROUET ET SCÈNE (Goruaren Eszena eta Dantza) .-. III (6´32´´) PAVANE DE LA BELLE AU BOIS DORMANT (Loti Ederraren Pavana).-. IV (8´05´´) INTERLUDE (Interludioa) .-. V (8´46´´) LES ENTRETIENS DE LA BELLE ET DE LA BÊTE (Ederra eta Piztiaren Elkarrizketa) .-. VI (13´04´´) INTERLUDE (Interludioa) .-. VII (13´49´´ ) PETIT POUCET (Erpurutxo) .-. VIII (16´50´´) INTERLUDE (Interludioa) .-. IX (18´01´´) LAIDERONNETTE, IMPÉRATRICE DES PAGODES (Laideronnette, pagoden enperadore anderea) .-. X (21´48´´) INTERLUDE (Interludioa) .-. XI (23:03´´) LE JARDIN FÉERIQUE (Maitagarrien lorategia).

Gaur Vienako Sinfonikoak eskainiko digu Marie Jacquot irakasle gazte eta bikainaren gidaritzapean.

Marie Jacquot zuzendari gazteen artean, talentu ugarirengatik nabarmentzen da, errepertorio zabalean, lan etengabean, podiumean zein foso edo zuloan, eta bere interpretazio inspiratzaileak esploratzeko duen interesagatik. 2021/22 denboraldian, Danimarkako Errege Antzokiko zuzendari titular bezala, bere debuta egin zuen Gewandhausorchester Leipzig-arekin, Dresdengo Filarmonikoarekin, Deutsche Oper Berlin, Semperoper Dresden, Stuttgarteko Estatuko Opera eta Deutsches Sinfonieorchester Berlin antzokiekin. Vienako Orkestra Sinfonikoaren ohiko gonbidatua da, besteak beste, Bregenzeko Jaialdian eta Vienako Musikvereinen jotzen baitu 2022/23 denboraldian, eta Europako beste orkestra garrantzitsu batzuk gidatzen jarraituko du.

Clara Wieck (1819-1896), Clara Schumann bezala ezagunagoa, alemaniar pianista, konpositore eta piano irakaslea izan zen. Pianista bezala XIX. mendeko erreferentea izan zen eta pertsonaia garrantzitsua bere senar Robert Schumannen lanen hedapenean. Leipzigen jaio eta hazi zen, musikari familia batean. Ama abeslari ospetsua zuen, eta aita, pianista profesionala eta Clara neskato prodijioaren irakaslea. Hamaika urterekin hasi zen Europan ezagutarazten; Robert Schumannekin ezkondu zen eta bikoteak zortzi seme-alaba izan zituen. Elkarrekin, Johannes Brahms adoretu zuten eta harreman estua izan zuten berarekin. Konpositore gisa, piano bakarrerako piezen ondare garrantzitsua utzi digu, baita pianorako kontzertu bat, gaur eskaintzen duguna, ganbera-musika, orkestra-obrak, 30 lieder eta koru-musika ere.

Pianorako kontzertua La minorrean, 7. op. 1833ko urtarrilean, 13 urte zituela, Clara Wieck (Clara Schumann Robert Schumannekin ezkondu ondoren) mugimendu bakarreko Konzertsatz bat konposatzen hasi zen, berak orkestratu zuena. 1834ko otsailean, bere senarra izango zen Robert Schumannek orkestrazioa berrikusi zuen eta 14 urteko neska prodijioak, kontzertu batzuetan interpretatu zuen. Ondoren, beste bi mugimendu gehituz, obra zabaldu zuen, «Konzertsatz» hirugarren mugimendu gisa erabiliz eta obra osoa berrorkestratuz, 1835eko irailaren 1ean amaitu zuena (oraindik 16 urte bete gabe zituenean), eta 1835eko azaroan estreinatu zuen, Leipzigeko Gewandhauseko Orkestrak lagunduta bakarlari gisa, Felix Mendelssohnen zuzendaritzapean.

Egitura. I (0´02´´) ALLEGRO MAESTOSO .-. II (6´52´´) ROMANZE. ANDANTE NON TROPPO CON GRAZIA (11´04´´ ) .-. III (11´08´´) FINALE: ALLEGRO NON TROPPO – ALLEGRO MOLTO.

Gaurko bertsioa Michal Tal pianistak eskainiko digu, Israel Camerata Jerusalem Oechstrak lagunduta, eta Keren Kagarlitsky irakasleak gidatuta.