Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) musika konposizioko hiru erraldoietako bat da, Bach eta Beethovenekin batera. Haur prodijioa, Salzburgon jaioa, sei urterekin teklatua eta biolina menderatzen ditu eta konposatzen hasten da. Leopold bere aitak bira nekagarrietan erakusten du Europako hainbat gortetan. Konpositore emankorra izan zen (bost urte zituenetik hil zen arte idatzitako 600 lan baino gehiago ditu), eta mota guztietako musika-generoak landu zituen: piano-lanak, ganbera-musika, sinfoniak, obra kontzertanteak, obra koralak, operak, … guzti-guztiak, bere generoko maisulanak. Bere operak, Txirula Magikoa, Don Giovanni, Cosi fan Tutte, eta Figaroren ezteiak, mundu osoko 10 opera ospetsuenen artean daude. Vienan hil zen 35 urte zituela.
Rondó, ronda edo zirkulu-dantza Frantziako Erdi Aroko musika-forma profanoa da, eta musika-gai baten errepikapenean oinarritzen da. Musika-gai horren ezaugarria da etengabe agertzen direla leloak eta maitasun-testuak erabiltzen direla. Couperinek honela definitzen zuen: «berriro agertzen den gai nagusi bat da, eta tarteko gai batzuekin txandakatzen da, couplet izenekoekin». Edozein rondoren ezaugarri tipikoa, digresio bakoitzaren ondoren gai nagusira itzultzea da. Honek kontrastea eta oreka ematen ditu, hauen kopurua eta luzera beti ezberdinak direlarik. Errepikapen horiek musika-gaiekin edo kontraste izeneko gertakariekin (A-B-A-C-A) tartekatzen dira.
Gaur, flauta eta orkestrarako Rondo in D Major K.Anh.184 aurkeztuko dugu, nahiz eta jatorrian Mozartek biolin eta orkestrarako idatzi zuen; Elisabet Franch txirula jotzaile bakarlari bezala, Matteo Baxiu maisuak gidatutako Arteviva Ganbera Orkestrak lagunduta entzungo ditugu.
Hector Berlioz (1803-1869) konpositore frantziarra izan zen, musika programatikoaren eta, oro har, erromantizismoaren figura nagusia. Aitak, medikua, medikuntza ikastera bidali zuen Parisa, baina hark medikuntza utzi eta Parisko Kontserbatorioan matrikulatu zen, eta han ikasi zuen konposizioa. Handik Erromara bidatu zuen, non, bekadun zela, hainbat opera, sinfonia, obertura, abesti eta obra koral idatzi zituen. Jean-François Lesueur maisuaren ereserkiei erreparatu zien, eta Beethoven imitatu zuen, garai hartan Frantzian ezezaguna zena, baita Gluck, Mozart, Étienne Méhul eta Carl Maria von Weber ere. 1844an saxofoirako ezagutzen den lehen obra konposatu zuen, Canto Sagrado seikotea, Berliozen gidaritzapean eta Adolphe Sax saxofoi-jotzailearekin estreinatu zena. Gainera, hainbat sinfonia idatzi zituen (horien artean bere lanik ezagunena, Sinfonia fantastikoa); baita operturak, operak, kantatak, musika sakratua, antzerkikoak ez diren obra dramatikoak, obra koralak eta abesti ugari ere.
Sinfonia Fantastikoa, op.14, Artista baten bizitzaren pasartea azpititulua duena, 1830eko abenduaren 5ean estreinatu zen Parisko Kontserbatorioan. François-Antoine Habeneck-en zuzendaritzapean interpretatua, izugarrizko arrakasta izan zuen bere harreran. Sinfonia, musika programatikoaren lehen adibidetzat hartzen da (entzulearen buruan ideiak eta irudiak gogora ekartzea helburu duen musika, eszena, irudi edo aldarte bat musikalki irudikatuz). Gaur eskainiko dugun 2. mugimenduan, Un baile izenekoan, aurretik baztertua izan den maitearekin berriz elkartzen da, izenak dioen bezala, dantza batean. Musikak bals baten tempoa hartzen du orduan, eta horrela protagonistaren kezka deskribatzen du.
Gaur, Poloniako Feliks Nowowiejski Musika Eskolako Orkestra Sinfonikoak eskainiko digu, Sylwia Anna Janiak irakaslearen gidaritzapean.
Victor Hugo Berrocal Montoya (1947) Costa Ricako konpositore eta orkestra zuzendaria da. "Periquín" izenez ezaguna, Berrocalek errepertorio garrantzitsua garatu du bere herrialdeko orkestra eta talde herrikoiekin. Kontzertu-orkestretarako ere konposatu du, tronpeta eta bandarako kontzertu bakarlariak, klarinetea eta banda edo flauta eta banda barne. Bizitza oso bat darama tronpeta-jotzaile, moldatzaile eta konpositore gisa, Alajuelita bezalako abesti ospetsuekin eta Limón por siempre bezalako obra sinfonikoekin; baina oraingo kasuan bezala, Youtubek bere azken konposizioetako beste bat gogoratzeko balio dio: El mambo de la big big big big. Musika Konpositore eta Egileen Elkarteak (ACAM) Ricardo Reca Mora 2012 Saria eman zion, musika sorkuntzari eskainitako bizitza batengatik. (German Gerardo Delgado Cotoren artikulutik jasoa. Iturria: La Nación, 2012ko maiatzaren 12a.)
Mamboa, Kubako musika eta dantza erritmoa da. “Mambo” hitza, Afroamerikako beste musika-termino batzuen antzera, besteak beste conga, milonga, bomba, tumba, samba, bamba, bambulá, tambo, tango, cumbé, cumbia eta candombe, afrikar jatorria (bereziki Kongokoa) adierazten duten afronegrismoak dira. Mamboaren jatorrizko sustraiak, “Erritmo Berriko Dantzaldian” (Danzón de Nuevo Ritmo) aurki daitezkeenak, Arcaño y sus Maravillas orkestrak ezagun egin zuten, dantzaldia azkartuz eta perkusioan sinkopa bat sartuz. Orestes López, Arcañoko txelo-joleak sortu zuen Mambo izeneko lehen Danzón-a 1938an.
Gaur Victor Hugo Berrocalen Mambo De La Big Big Big eskainiko dugu, Frank de Vuyst maisuak, Wind Orchestra Zaragoza (WOZ) gidatuz.
André Rieu (1949) biolinista, konpositore eta orkestra-zuzendari nederlandarra da. Orkestra ezberdinetako kide izan da 1987an Johann Strauss Orkest sortu zuen arte; ibilbide oparoa egin du harekin. Orkestrak 12 musikari izan zituen hasieran, baina gaur egun, 80-150 kide ditu, eskaintzen duen programaren arabera. Orkestrarekin Europa osoa, Ipar eta Hego Amerika, Japonia eta Australia zeharkatu ditu. Musika klasikoa, herrikoia, folklorikoa eta soinu-banden florilegioa da eskaintzen duen musika, bai zuzeneko emanaldietan, baita Maastrichteko bere estudioan bertan egindako grabazioetan ere, zeinekin hainbat herrialdetan urrezko eta platinozko diskoak irabazi dituen.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Antonio Vivaldi (1678-1741) apaiz, biolin jotzaile eta konpositore italiarra izan zen, apaiz gorria izenez ezaguna (“il prete rosso”). Venezian jaio zen, eta umetan ikasi zuen aitarekin biolina jotzen; 15 urte zituela Seminarioan sartu zen, eta apaiztu ondoren, ia ezin zituen bere erlijio-betebeharrak bete, osasun-arazoak baitzituen; beraz, biolin irakasle izendatu zuten umezurztegi batean, non eskola teorikoak eta instrumentu-eskolak ematen baitzituen. 40 urterekin, Kapera Maisu izendatu zuten Mantuan, eta han idatzi zituen bere Lau urtaro ospetsuak. Handik Milanera joan zen, gero Erromara, gero berriro Veneziara, eta azkenik Vienara, bertan hil zelarik. Bere bizitzan zehar ia 800 obra konposatu zituen, horietatik erdiak kontzertuak, 40 opera, 60 obra erlijioso eta sonata ugari.
Motetea (frantseseko motet, eta era berean mot hitzetik: “hitza, ezizena”) XIII. mendean sortutako konposizio polifoniko bat da, Bibliako gaiekin elizetan kantatzeko sortua. Erlijio-kulturako abestiak ziren, latinez eta "a capella" (instrumenturik gabe) 4 ahotsekin. XVII. mendera arte musika polifonikoaren forma musikal garrantzitsuenetako bat izan zen. Barroko arotik aurrera (1600-1750), motete hitza ahots batentzako edo gehiagorentzako konposaketa sakratuei ere aplikatu zitzaien, akonpainamendu instrumentalarekin.
Nulla in mundo pax sincera, RV 630, Antonio Vivaldik 1735ean konposatutako motete sakratu bat da, egile ezezagunaren latinezko testu batekin. Izenburua honela itzul daiteke: "Mundu honetan ez dago bake zintzorik". Mi maiorreko tonalitatean eta italiar estilo liriko barrokoan idatzia, soprano bakarlari batentzat pentsatua dago, bi biolin, biola eta baxu jarraituko akonpainamendu instrumental batekin lagundua (normalean biolontxelo eta tekladun instrumentu batek laguntzen dute). Testuak gaiztakeriaz eta bekatuz betetako mundu baten akatsak deskribatzen ditu, eta Jesus goresten du, eskaintzen duen salbamenagaitik. Motete hau Vivaldiren ederrenetakotzat jotzen da, oraingo honetan Marie Lys sopranoak, I Cameristi della Scalarekin batera, Giulio Prandi maisuak gidatuta.
Ludwig van Beethoven (1770-1827), Bach eta Mozartekin batera, mendebaldeko musikako erraldoien hirukoteko kide da. Bonnen jaioa, bere aita, jatorriz flamenkoa, bigarren Mozart bihurtzen saiatu zen, nahiz eta porrot nabarmena izan. Hala ere, bederatzi urtetik aurrera, Christian Gottlob Neefe organo-jotzaileak Bachen estudioarekin liluratu zuen, eta beti izango zuen gogoan. 1787an Vienara joan zen Mozarten klaseak jasotzeko asmoz, baina bere amaren heriotzak Bonni itzuli zion egun gutxira. Horrela, bost urteren ondoren, Vienara itzuli zen, eta han Haydn eta Salierirekin harremanetan jarri zen, musikagile eta piano-jotzaile gisa ezagutuz, jendearen onarpen nabarmenarekin. Hala ere, piano-jotzailearen lanbidea ezin izan zuen burutu hurrengo urtean eraso zion gorreria zela eta, ahalmen horretatik erabat ezgaituta utzi zuen arte.
Pianorako sonata, 23. zenbakia fa minorrean, Op. 57, "Appassionata" bezala ezagutzen dena, Ludwig van Beethovenek konposatu zuen 1804 eta 1806 bitartean, eta bere erdiko garaiko pianorako hiru sonatarik garrantzitsuenetakotzat jotzen da, Sonata Waldstein eta Les adieux, Op. 81a -rekin batera. Piezaren konposizioa Döblingen egin zen, Vienatik gertu dagoen herri batean. 1804ko udan hasi zen lanean eta hurrengo bi urteetan jarraitu zuen. Normalean bere sorkuntza-lanaren "bigarren" aldia bezala identifikatzen dena iragartzen duen musika da. Dirudienez, konpositorea bere baitan itxita zegoen, eta berak bakarrik uler zezakeen musika ekoizten hasi zen.
Sonataren egitura: I (0'36") ALLEGRO ASSAI. Fa minorreko tonalitatean idatzita dago, 12/8 konpasean, eta sonata forma jarraitzen du. Gai nagusia, iluna eta enigmatikoa, amorruzko garrasiak deitu duten horrekin lehertzen da, tarteka Bosgarren Sinfoniaren motibo labur-labur-labur-luzearen aurretik jarriz, bere material erritmikoen artean. Mugimenduak aurrera egiten du deabruzko intentsitatearekin eta zentzu harmoniko ausartarekin. Bigarren gaiak erreferentzia argia egiten dio lehenengoari; nahiz eta bere erritmo eta inguruaren sorrera begi bistakoa izan, Beethovenek arnasa liriko eta irrikatsuko une batean eraldatzen du hemen, laburra izan arren.- II (11'07 ") ANDANTE CON MOTO. Re bemol maiorrean dago, 2/4ko konpasean, eta gaia eta hiru bariazio forma jarraitzen du. Hasierako gaia melodia sinple eta lasaia da, ia ereserkia bezalakoa, eta lehen mugimenduko puntutxodun erritmoen ñabardura bat gordetzen du. Bariazioek, "crescendo erritmikoa" izeneko baliabidea erabiltzen dute, aldaketa berri bakoitzean gero eta irudi laburragoak sartzean datzana. Azken kadentziak, modu lasaian amaitu beharrean, lehenik pianissimoan eta gero fortissimoan markatutako zazpigarren gutxituko akorde bat du, hirugarren mugimendura etenik gabe garamatzan trumoi baten gisa.- III (18'04") ALLEGRO MA NON TROPPO. Hasierako tonalitatean dago, 2/4 konpasean, eta sonata-allegro koda forma hartzen du, bigarren zatia bakarrik errepikatzeko ezohiko adierazpenarekin; hau da, garapena eta berrerakusketa errepikatzen dira, baina ez esposizioa. Erakusketak erdi-kroskoak erabiltzen ditu, perpetuum mobile gisa, eta monotematikoa dela ematen du. Kortxeerdiak garapenean eta kodan bakarrik eteten dira. Koda, Presto bezala markatua, amorru-eztanda bat da, eta, ondoren, hasierako gaia errepikatzen da, ondorio lazgarri batekin.
Claudio Arrau León (1903-1991) piano-jotzaile txiletarra izan zen, musika barrokoa eta musika garaikideko lanak barne hartu zituen errepertorioaren interpretazio sakonak egiteagatik ezaguna. XX. mendeko piano-jotzaile garrantzitsuenetakotzat jotzen da, garaiko ikusleek eta kritikariek goretsitako interpretazioei esker.
Seiko Taldea («Les Six»), XX. mendearen lehen erdialdeko musikari talde frantziar bat izan zen. Hauek ziren kideak: Georges Auric, Louis Durey, Arthur Honegger, Darius Milhaud, Francis Poulenc, Germaine Tailleferre (taldeko emakume bakarra), Jean Cocteau (musikaria ez zen bakarra, ordezkari artistikoa baizik), Erik Satie (taldea 1918an utziko zuena). Haien musika inpresionismoaren eta wagnerismoaren aurka agertzen zen batez ere; Erik Satieren eta Jean Cocteauren ideiek eragin handia zuten, nahiz eta obraren bat kolektiboki idatzi, bakoitzak estilo propio eta pertsonal bat sortu zuen. Hainbat desadostasunen ondoren, ez ziren gehiago ikusi 1930aren ondoren, azalpenak emateari uko eginez.
Darius Milhaud (1892 – 1974) musikagile frantziarra izan zen, eta politonalitatea eta jazzaren ondoriozko patroi erritmikoak erabili zituen. 1916an Brasilera joan zen Paul Claudel enbaxadorearen idazkari gisa; han idatzi zituen Saudades do Brasil, Scaramouche, Le B«uf sur le toit» eta L'Homme et son desir poema koreografikoa. 1918an Frantziara itzuli, Erik Satierekin adiskidetu eta Seien Taldean sartu zen. 1940an, naziek Frantzia okupatu zuten eta ihes egin behar izan zuen, AEBra joanez. Han jarraitu zuen 1947ra arte, Parisko Kontserbatorioan ohorezko konposizio-irakasle gisa lan egiteko. Mota guztietako musika generoetako 400 obra baino gehiago idatzi zituen: ganbera-musika, obra koralak, sinfoniak, operak eta musika intzidentala.
Le bœuf sur le toit (“idia teilatuan”) musikala, Darius Milhaudek, 1920ko otsailaren 21ean Parisko Comédie des Champs-Élysées-en estreinatu zuen obra da. 1919ko abenduaren 21ean amaitua, jatorriz biolin eta pianorako pieza bat zen, Cinéma-fantaisie izenekoa, eta Charlie Chaplinen film mutu bat laguntzeko konposatu zen. Hala ere, ballet-pantomima bihurtu zuen, Jean Cocteauren iradokizunez, Jose Monteiroren O boi no telhado tango brasildarrean (maxixe) inspiratutako argumentua idatzi zuelarik. "Nire Brasilgo oroitzapenetatik bidaiatuz, doinu herrikoi batzuk bildu nituen – tangoak, maxixeak, sambak, eta baita fado portugaldar bat ere –, eta sail batekin transkribatu nituen, bata bestearen atzetik errepikatzen zena... musika egokia Charlie Chaplinen film baterako. "
Gaur aurkeztuko dugun bertsioa Alondra de la Parra (1980) maistrak gidatzen du, nazioarteko ospea duen orkestra zuzendari mexikarra, gaur egun Queenslandeko Orkestra Sinfonikoaren titularra dena; erakunde horretako kargu bat betetzen duen Australiako lehen emakumea izan da.
Havergal Brian (1876-1972) britainiar musikagile eta musika kritikaria izan zen. Bere lehen musika heziketa koruko haur bezala izan zen; Longtongo St James elizako koruan abesten zuen. 12 urterekin, lehen hezkuntza utzi eta lanean hasi zen. Denbora librean musika ikasten jarraitu zuen, baita organoa ere, eta horretarako talentua erakutsi zuen gazte-gaztetatik; konpositore gisa ia autodidakta izan zen. 1896tik All Saints-eko organista izan zen, Cheshire konderriaren mugaren beste aldean dagoen gotiko estiloko elizan. XX. mendearen hasieran, bertako enpresari aberats batek, Herbert Minton Robinsonek, 500 liberako urteko errenta eskaini zion, konposizioari denbora osoa eskaini ahal izateko. Ganbera edo ahots musikako lanez gain, 32 sinfoniaren egilea da.
Re Minorreko 1. Sinfonia, Gothic (Gotikoa) izenez ezagunagoa, bi zatitan banatutako sei mugimenduz osatuta dago eta historiako sinfoniarik luzeena da (bi ordu inguruko iraupena). Lehenengo hiru mugimenduak (34 minutu) instrumentalak dira soilik; eta bigarrena koru, orkestra eta organorako Te Deum erraldoi bat da.
Egitura. LEHEN ZATIA: I (0'00") Allegro assai .-. II (11'30") Lento espressivo eta solemnea (attacca) .-. III (22'08") Vivace (attacca) .-. BIGARREN ZATIA: IV (33'58") - Te Deum laudamus. Allegro moderato sempre marcato e con brio .-. V (51'59") Judex crederis esse venturus. Adagio solemne e religioso .-. VI (1h 06'14") Te ergo quaesumus. Moderato eta molto sostenuto.
Denontzako musikari buruzko iradokizunak
George Benson (1943) jazz, funk eta soul abeslari, konpositore eta gitarrista estatubatuarra da. Azken hamarkadetako kritikak gehien goraipatu duen artistetako bat da. Jaso dituen sari ugarien artean, hamar Grammy sari ditu 1976tik, This Masquerade urteko disko aukeratuarekin, 2006ra arte, God Bless the Child-rekin, R & B tradizionalaren ahots-interpretazio onena aukeratuta. Bere musikak swinga eta bebopa, hard bopa, quiet storma eta jazza pop eta soularekin uztartzea barne hartzen ditu.
Yvonne Catterfeld (1979) alemaniar abeslari eta aktorea da. 15 urterekin pianoa, txirula, kantua eta dantza ikasten hasi zen aldi berean; bigarren hezkuntzaren ondoren, Leipzigeko Musika Akademian sartu zen bi urtez jazz eta pop musika ikasteko. Hainbat saiakeratan huts egin ondoren, bere laugarren singlea, Für Dich, 1. hit izatera iritsi zen Alemanian, Austrian eta Suitzan, eta bere lehen albumarekin platino disko bat lortu zuen. Gaur egun, abeslari- eta aktore-lanbidea tartekatzen ditu.
Amaren Alabak, Zuberoako sei emakumek (Maider Bedaxagar, Graxi Bedaxagar, Lüxi Agergarai, Arantxa Camus, Ihitz Iriart eta Maika Etxekopar) osatutako musika talde berezia osatzen dute. A capella abestuz, emanaldietan abestiekin batera eszenografia sinpleko koreografiak egiten dira. Nagusiki euskaraz abesten duten arren, beste hizkuntza batzuk ere biltzen dituzte beren errepertorioan, hala nola frantsesa, okzitaniera, espainiera eta portugesa. Zuberotar kanta tradizionala eragin modernoekin nahasten dute. 2019an hiru abestiko EP bat kaleratu zuten Jon Jupiterrekin.
Musika Txinan. Bere jatorria Mendebaldeko ikasketa musikologikoen barruko zelai nahiko belartsua da. Kondairek diotenez, txinatar mitologian musikaren sortzailea Ling Lun izan zen, Enperadore Horiak eskatuta, banbuzko hodietatik abiatuta musika-sistema bat sortu zuena, hegaztien soinuak erreproduzitzen zituena, fenixa barne. Baina kondairak aparte, Asiako erraldoian errealitate musikal bat dagoela baieztatzen diguten lehen aztarna organologikoek 2.000 urte inguruan kokatzen gaituzte; K.a. Xia dinastian, hain zuzen ere, hezurrezko flauta zuzenak, buztinezko txilibituak, okarinak, arraspak... horren erakusle izanik. Kong Fuzi (Konfuzio) bezalako filosofo eta maisuek musikaren esanahiak aztertu eta ikertu zituzten sistema etikoan, eta ondorioztatu zuten musikaz ongi egindako forma zuzen bat garrantzitsua zela norbanakoaren laborantzarako eta finketarako, kontuan hartuta instrumentuak sailkatzeko txinatar sistemak 8 kategoriatan banatzen zituela, erabilitako materialen eta ekoitzitako tinbreen arabera: Harria, Metala, Zeta, Banbua, Egurra, Buztina, Kalabaza eta Larrua.
Konfuzianismoaren eta, geroago, zen budismoaren eraginpean, musika arte akademikotzat hartu zen eta autoadierazpen-modu garrantzitsutzat ere, elitezko heziketarentzat. Milaka urteko dinastien bidez, musikari txinatarrek instrumentu ugari garatu zituzten. Baina Erdialdeko Asiako musika-tradizioen eraginak ere aurkitzen ditugu. Europako musikaren presentzia Txinan 1601ean agertu zen, Matteo Ricci apaiz jesuitak, Ming gorte inperialari klabezin bat aurkeztu eta gortean klabezinista txinatar batzuk trebatuta uzteaz arduratu zenean. Urrezko garai honen amaieran, bere heldutasunera iritsi zenean, txinatar musika genero kultu nagusia izan zen: Txinatar opera, XVIII. mendean. Genero horren garrantzia, herrialdeko tradizio artistikoan adierazgarriena dena, musika, kantua, poesia, akrobazia, mimika eta arte martzialak uztartzeagatik azaltzen da. Txinako operaren garrantzia, 300 mota baino gehiago daudela da, eta aldaerarik nabarmenena Pekingo Opera da, XIX. mendearen hasieran sortua.
Milaka urteko osagai kulturalen pilaketak ekarri dio Pekingo operari "altxor nazional" izendapena, eta horregatik inskribatu zen 2010ean UNESCOren Gizateriaren Kultur Ondare Immaterialaren Zerrenda Adierazgarrian. 1910 eta 1920ko Kultura Berriaren Mugimenduak etengabeko interesa piztu zuen mendebaldeko musikan. Musikari txinatarrak atzerrira joan ziren mendebaldeko musika klasikoa jotzera, eta mendebaldeko musika-notazioaren sisteman oinarritutako obrak konposatu zituzten. Horrela, Txinak mendebaldea besarkatzen du eta orkestra sinfonikoak sortzen dira hiri nagusietan, eta entzuleria zabalari aurkezten zaizkio kontzertu-aretoetan eta irratian.
Bideo bereziei buruzko iradokizunak
Gabriel Fauré (1845-1924) frantziar konpositore, pedagogo, organista eta pianista izan zen, bere belaunaldiko frantziar konpositorerik garrantzitsuenetakotzat jotzen dena; bere musika estiloak, XX. mendeko konpositore askorengan eragina izan zuen. Bere obra ezagunenen artean, Pavana (gaur bertsio koralean ikusiko duguna), Requiem, pianorako nokturnoak eta Après un rêve eta Clair de lune abestiak nabarmentzen dira. Camille Saint-Saëns zuen mentore gisa, bere betiko adiskide bihurtu zena. Arrakasta lortu zuenean, Madeleine elizako organista eta Parisko Kontserbatorioko zuzendari kargu garrantzitsuak bete zituen. Bere ondarea, Erromantizismoaren amaieraren eta XX. mendeko bigarren laurdeneko Modernismoaren arteko lotura bezala deskribatu da.
Pavana fa sostenido menorrean, op. 50, Fauréren orkestra eta korurako (aukerazkoa koruaren partehartzea) konposizioa da, 1887an idatzia. Erritmo pausatukoa, obra honek Espainiako gortean dantzatzen zen XVI. mendeko pavana dantza gogorarazten du. Melodiaren dotoretasuna eta konpositore frantsesaren harmonia dira piezaren ezaugarri nagusiak. Pieza, orkestra-formazio xume baterako konposatu zen, soka, txirulak, oboeak, klarineteak, fagoteak eta binako tronpak dituena.
Gaur, Frantziako Telebistako Prodiges talentu gazteen programarako koreografiatua eskaintzen dugu.
Oberek, obertas edo ober bezala ere ezaguna, erritmo handiko dantza poloniarra da. "Oberek" izena polonieraz "biraka aritzea" esan nahi duen "obracać się” hitzetik dator. Dantza hau bira eta jauzi asko egitean datza eta Poloniako bost dantza nazionalen artean azkarrena da (polonesa, mazurka, kujawiak, karakowiak eta oberek). Oberek dantzatzen denean, pauso oso azkarrak ematen dira eta etengabe birak egiten dira. Dantzariak dantza horren erritmo azkarrari bueltak emateko dituen trebetasunen araberakoa da oberek duen xarma. Erritmo horrek mazurkarekin partekatzen ditu urrats batzuk. Koreorafia honetan, sarrera lasai eta dotore batek bikoteka egindako dantza azkarrari bidea irekitzen dio, konbinazio desberdinetan.
Igor Moiseyev (1906-2007) errusiar koreografo eta dantzaria izan zen, eta Bolshói Antzokiko Balletean burutu zituen bere ikasketak. Konpainia horrekin Moskuko Plaza Gorrian dantza akrobatikoak ere lantzen eta zuzentzen aritu zen, harik eta 1930ean Gobernuak bere zuzendaritzapean Igor Moiseyev Balleta izeneko dantza-konpainia berri bat jarri zuen arte. Konpainia horrekin 200 koreografia inguru prestatu zituen. Gaur egun, Errusiako herri-dantzen bat-batekotasuna ballet klasikoaren akademizismoarekin sintetizatzea lortzen duen munduko ballet konpainia handienetako bat da, gaur eskaintzen dugun Poloniako dantza honetan ikus dezakegun bezala.
El Pequén (Haurtxoa). Txileko dantza herrikoi bat da, apequená (txikitan) bezala ere ezaguna, baina gutxiagotan. Bere lehen izena, izen bereko hegaztiarena da, dantzariek dantzaren itzulietan burua bat-batean makurtuz egiten duten mugimenduagatik. Bigarrena ere mugimendu zoomorfiko horretan oinarritzen da, eta bere koreografiaren arabera, bikote-dantza solte bat da, independentea, zapiarekin, ibilia. Dantzariek aurre egitean hasten dira joan-etorriak, berehala biratzeko eta zirkulu osoan eskuinerantz joateko. Emakumeak, zirkuluaren 3/4ean, ezkerrera biratzen du osorik, eta buelta hori gainerako 1/4ean amaitzen du. Gero, eremu zirkularrean dantzatzen dute, vals eran. Hiru aldiz errepikatzen den "Gora aberria eta askatasuna" dioen testuaren zatia abestean; beste hainbeste bira ematen dira, hasieran eskuinera eta gero ezkerrera. Kantuaren amaieran dantzariak aldamenetik aldatzen dira, eskuinaldean mugimenduarekin hasitako kurba sinusoide bat deskribatuz. (Txileko Entziklopediatik jasoa)
Guedra. Marokoko Dantza eta Folklorea da. Guedrak, Maroko hegoaldeko, Mauritaniako eta Aljeriako berezko dantza forma baten hainbat alderdi irudikatzen ditu. Guedraren esanahi nagusia janaria prestatzeko lapikoa da; eltze hau danbor bat sortzeko luzatutako larruzko mintz batekin estaltzen denean, danbor hau, Guedra bezala ere ezagutzen da. Bateria-jotzaileak pote eraldatua erabiliz bihotzaren taupada irudikatzen duen erritmo bat jotzen duenean, erritmo horri Guedra ere deitzen zaio. Dantzariek erritmo horri erantzunez egiten dituzten mugimenduek, dantzaria belauniko dagoen bitartean, Guedra dute izena. Dantzariak ere Guedra du izena. Dantzariak, gehienbat, oihal mehe zati batez estalita daude antzezten duten bitartean, baina belo honen azpian henna, bitxi eta kapusaiaz apainduta daude. Dantza normalean denda nomadetan egiten da eta, beraz, emakumeak belauniko egoten dira emanaldiaren zati handi batean. (Marrakech Riadetik jasoa)
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.
