Zure musika-bideoen ataria

Bilboko Jaiak. 1978an, Bilbon Aste Nagusia sortzeko ideia-lehiaketa antolatzea erabaki zuten Bilboko hainbat elkartek; izan ere, orain arte, hiribilduko udetan oso ekitaldi gutxi egiten ziren, herritarren artean garrantzi gutxi zutenak. Horrela sortu zen Bilboko Aste Nagusia, 40 urteren ondoren Euskadiko jai ezagun eta bisitatuenetako bat bihurtu dena. Txupinazo mitikoaren eta pregoiaren irakurketaren ondoren, Marijaia, jaien ikurra, Arriaga Antzokiko balkoira aterako da ospakizunei hasiera emateko.

Gaur Kalejiren potpourria eskainiko dugu, Xabier Zabalak sortutako eta Bilboko Txistulari eta Abesbatzen Elkarteak Garikoitz Mendizabal txistulariak gidatutako euskal kalejiren potpurria.

Claude Debussy (1862-1918) Inpresionismoaren lehen konpositorea izan zen. 1884an, L'enfant prodigue kantatarekin Frantziako musika saririk ospetsuena irabazi zuen, Erromako Saria. Parisera itzuli zenean, Wagnerren Tristan e Isolda operak txundituta utzi zuen, “entzun dudan gauzarik onena”. Ondoren, javanesa musikaren egituren, Rimski-Korsakoven askatasun harmonikoaren eta Erik Satieren eragina izango zuen, bere planteamenduekin bat baitzetorren. 1894an estreinatu zuen Prélude à l'après-midi d'un faune (Preludioa fauno baten atsedenaldian); lau urte geroago lortu zuen nazioarteko ospea Pelléas et Mélisande opera amaitu bakarrarekin; 37 urte zituen orduan. Gaur egun, Debussy, XX. mendeko konpositore garrantzitsuenetakotzat jotzen da.

Clair de lune (Ilar-argia, euskaraz), Debussyk 1890. urtean pianorako idatzi zuen Suite bergamasque-ren hirugarren mugimendua da, nahiz eta obra 1905. urtera arte ez zen argitaratu. Mugimendua, suite honetako ezagunena, tempo andante trés expressif (andante oso adierazkorra) batez adierazita dago, eta ia obra osoan pianisimoa da bere dinamika nagusia, nahiz eta bere klimax harmonikoan, fortera pasatzen den.

Maria João Pires (1944) pianista portugaldarra da. Bost urterekin eman zuen lehen errezitaldia, eta zazpi urterekin Mozarten pianorako kontzertuak jotzen zituen jendaurrean; bederatzi urterekin Portugalgo Musika Gaztediaren saria jaso zuen. 1953 eta 1960 artean, Campos Coelho irakaslearekin ikasi zuen Lisboako Kontserbatorioan, konposizioari, teoriari eta musikaren historiari buruzko eskolak hartuz; Alemanian jarraitu zituen musika-ikasketak, Rosl Schmid eta Karl Engelekin. Nazioarteko ospea lortu zuen 1970ean Beethovenen bigarren mendeurreneko lehiaketa irabazi zuenean, Bruselan. Herrialde askotako orkestra handiek maiz gonbidatzen dute mundu osoko kontzertu-aretoetan jotzeko, eta Europan, Kanadan, Japonian eta Ameriketako Estatu Batuetan jotzen du aldizka.

Piotr Chaikovsky (1840-1893) konpositore errusiarra izan zen, San Petersburgoko Kontserbatorioan graduatu zen eta hainbat generotako lanak idatzi zituen, nahiz eta balletekin lortu zituen arrakastarik handienak. 1859an funtzionario lanpostua lortu zuen Justizia Ministerioan, eta hiru urtera utzi zuen, musikan bakarrik aritu ahal izateko. Bere bizitza pertsonala etengabeko krisiz josita egon zen ama hil zenetik eta homosexualitate erreprimituagatik, eta horrek hilabete gutxi batzuk baino iraun ez zuen ezkontza bat egitera behartu zuen. 150 konposizio baino gehiago idatzi zituen: pianorako lanak, laukoteak, suiteak, sinfoniak, kontzertuak, koralak, kantatak, operak eta balletak. 53 urterekin hil zen eta historiako konpositorerik handienetakotzat jotzen da.

Kontzertua instrumentu bakarlari batentzat edo gehiagorentzat idatzitako forma musikala da, instrumentu multzo batek lagunduta. Vivaldi izan zen bere egituraren funtsezko oinarriak ezarri zituena, hiru mugimendurekin (I azkarra - II geldoa - III azkarra) eta bakarlarien eta talde instrumentalaren arteko elkarrizketa gisa aurkeztu zuena. Klasizismotik abiatuta, batez ere C.P.E. Bach-ek sortutako oinarrietatik abiatuta, lehenengo mugimendua forma sonataren patroiei jarraituz eraikitzen da (erakusketa, garapena, berrerakusketa), bigarren eta hirugarren  mugimenduek forma aske eta puntualak hartzen dituzten bitartean. Sarritan, lehen eta/edo hirugarren mugimenduaren amaieran, bakarlariek orkestra-akonpainamendurik gabeko kadentzia bat izaten dute, beren birtuosismoa erakusteko.

Chaikovskyren Biolinerako Kontzertuak, biolin kontzerturik ospetsu eta zailenetako batek, bi inpresio ezabaezin uzten ditu: birtuosismoarena eta bere melodien edertasunarena. LEHENENGO MUGIMENDUA (0´05´´) Allegro moderato, sarrera labur batekin hasten da. Sarrera lirikoa da, eta mugimenduaren gainerako doinuek jarraitzen diote. BIGARREN MUGIMENDUA (18´32´´) Canzonetta: Andante. Egurrek eta tronpek egindako akorde-pasarte batekin hasten da, izaera lasaiko errusiar melodia tradizional bati bide ematen diotenak, etenik gabeko zubi gisa balio diona HIRUGARREN MUGIMENDUARI (24´40´´) Allegro vivacissimo, orkestrazioan, erritmoan eta melodian aldaketa anitzen bidez garatutako errusiar gaietan inspiratua.

Arabella Steinbacher biolin-jotzaile alemaniarrak aurkeztuko digu gaur, Alemanian eta nazioartean biolin-jotzaile garrantzitsuenetako bat baita, bere teknika, musika-sentsibilitate eta interpretazio-sakontasunagatik. Tchaikovsky Symphony Orchestrak (Moscow Radio Symphony Orchestra) laguntzen dio, Vladimir Fedoseyev maisu errusiarrak gidatua.

Ney Rosauro (Rio de Janeiro, Brasil, 1952ko urriaren 24a) musikagile eta perkusio jotzaile brasildarra da. 1977an hasi zituen ikasketak bere jaioterrian; ondoren, Brasiliako Unibertsitatean ikasi zuen, eta bertan lizentziatu zen. Alemanian Wurzburgoko Goi Mailako Musika Eskolara joan zen Siegfried Fink irakaslearekin, eta bertan maisutza lortu zuen. Miamiko Unibertsitatean doktoretza egin zuen eta gaur egun perkusio ikasketen zuzendaria da. Konpositore gisa, 50 obra baino gehiago idatzi ditu perkusiorako eta zenbait hezkuntza-liburu ere bai. Bere lanak mundu osoan dira ezagunak eta Evelyn Glennie eta Londresko Orkestra Sinfonikoa bezalako artista ezagunek interpretatu dituzte.

Tinbaletarako eta orkestrarako kontzertua 2003ko udan konposatu zen, eta Miamiko Unibertsitateko Max Orovitz Sariari esker izan zen posible. Obra jatorrian tinbaletarako eta hari-orkestrarako idatzi zen, baina 2003ko urriaren 30ean Miamiko Unibertsitatean estreinatu zen perkusio-taldearentzako bertsioan, Shannon Wood bakarlari zela. “Kontzertua idazterakoan, nire kezka nagusia tinbalen gaitasun melodikoak aztertzea izan zen, tom-tometan berdin aplika zitezkeen ohiko perkusio-patroi azkarrak izan beharrean. Honek, afinazio aldaketez gain, bakarlariaren musikaltasun handia eskatzen duen kontzertuari zailtasuna gehitzen dio.”

Egitura. LEHEN MUGIMENDUA (0'24"), "Bachroque", giro barrokoa deskribatzen duen hitz-jokoa da, eta Bachi egindako omenaldia ere bada, bere konpositore gogokoena baita. Mugimendu horren forma fuga askea da, eta interludio motelagoa du gaia laburbildu aurretik. BIGARREN MUGIMENDUAN (6'21"), "Aria", tinbalariak pedalei eragiteko trebetasun bikainak erakutsi behar ditu, tinbalek melodia lirikoak abesten dituzten bitartean. Gai nagusia garatu ondoren, lehen mugimenduko interludioaren material tematiko bera zabaltzen da, eta bakarlariak ezohiko soinu batzuk sortzen ditu krotaloak (plater txikiak), platertxo bat tinbaletako baten adabakiaren gainean jarriz. HIRUGARREN MUGIMENDUA (14'42"), "Horse Ride", ragtime animatu bat da, non bakarlariak bere afinazio kromatikoko trebetasunak erakutsi behar dituen, baita bost tinbalen arteko perkusio azkar bat ere. Laburpenaren aurretik kadentzia solista bat aurkezten da eta kontzertua giro kementsu batekin amaitzen da. (Rosauroren webgunetik jasoa)

Gaur Javier Eguillor tinbalari bakarlariak eskainiko digu, Rafael Sanz-Esper maisu valentziarrak gidatutako Bilboko Udal Bandak lagunduta.

Badator Marijaia, Bilboko Aste Nagusiko abesti ofiziala da, euskaraz abestutako abestia, euskal instrumentu tipikoen laguntzarekin. Bilboko Jaietarako abesti propio bat sortzeak hainbat euskal artista bildu zituen, baita Bilboko Udala eta Bilboko Konpartsen Batzordea ere. Abestia Badator Marijaia!: Aste Nagusian Kantetan diskoan kaleratu zen 1997an, Bilboko Jai Batzordeak ekoitzi ondoren. Edorta Jimenezek abestiaren letra idatzi zuen eta Kepa Junkerak musika konposatu eta moldatu zuen. Abestiaren beste kolaboratzaile batzuk Ibon Koteron, Natxo de Felipe, Anton Latxa, Alex Sardui, Francis Diez, Gorka Sarriegi eta Ixiar Oreja izan ziren.

Artista askok ezin dute Espainian munduan saldutako zortzi milioi kopiak gainditu izanaz harrotu; Amaia Monterok bai; 20 urteko ibilbide musikalaren fruitua da, 20 urteko erregealdia poparen unibertsoan, Nacidos para creer lanarekin ospatzen ari dena, ekainaren 1ean bere bakarkako ibilbidearen laugarrena bihurtuko den albuma. Izan ere, bere diskorik pertsonalena da; Amaiak bizitako benetako esperientziez hitz egiten duen albuma. Atzean geratzen dira La Oreja de Van Gogh taldearekin egin zituen lau lanak, joan den hamarkadan arrakasta izan zuen taldearekin; izan ere, orain hamar urte, bakarkako debuta egin zuenean; bide berri bat hartu zuen ibilbide baten konpositore eta interprete gisa etengabe eboluzionatzen ari den artista bati buruz ari gara. (Webgune ofizialetik jasoa)

Txistua “hiru zuloko txirula” izeneko europar familiakoa da. Esku bakarrarekin jotzen da (normalean ezkerrarekin), bestea libre gera dadin txistua jotzeko besotik zintzilik dagoen danbolina jotzeko (gaur egun Fan afinatua dago). Familia berekoak dira silbotea edo txistu haundia, soinu grabeagodun instrumentua, Sib-en afinatua; eta xirula, soinu agudoagoa instrumentua, normalean ttun-ttunak laguntzen duena (soka-danborra).

Txistua erromerietan, kalejiretan, omenaldietan, ekitaldi instituzionaletan eta hainbat kontzertu motatan erabiltzen da, bai bakarlari gisa, orkestra batek lagunduta, bai txistu-banda batean parte hartuta. Talde horrek hiru ahotsetan idatzitako obrak interpretatzen ditu (1. txistua, 2. txistua eta silbotea), danbolinaren eta kaxa argi edo zabaltzailearen laguntzarekin. Bestalde, gero eta ohikoagoa da beste txistu, haize-instrumentu eta koru-talde batzuekin elkartzea.

Ayala "Chúcarori" omenaldia. Zazpigarren ilargi koskoinarrak Ballet Folkloriko Nazionalaren aurkezpena izan zuen. Talde honek 1990eko uztailaren 9an egin zuen debuta Buenos Aireseko Colon Antzokian, Santiago "El Chúcaro" Ayala eta Norma Violaren zuzendaritzapean. Harrezkero, 37 dantzarik osatutako dantza talde honek bertsio koreografikoak eta mitoen, ohituren, istorioen, elezaharren eta paisaien eszenifikazioak egiteko ikusmolde artistikoa duten funtzioak eskaintzen ditu, argentinar gizakiaren esentzia mantenduz. (Bideoaren oinaren iruzkinetik jasoa).