Musika klasikoan hasiberrientzako iradokizunak
Georg Friedrich Händel (1685-1759) Hallen jaio zen, Alemanian; nazionalitate ingelesekoa, Musikaren Historiako barrokoko figura nagusienetariko bat da. Bere musika ekoizpen oparotik, El Mesias Oratorioa nabarmendu behar dugu, nahiz eta hainbat opera, cantata eta beste hainbat oratorio ere idatzi zituen arren. 18 urte zituela, Hanburgora joan zen bizitzera, bertako Operako orkestrako partaide bihurtuz. Hiru urteren buruan Florentziara joan zen eta gero Erromara. 1710ean Alemaniara itzuli zen, eta handik Londresera. Arrakasta handia izan zuen han, eta hainbat mezenasen babespean, bertan finkatzera bultzatu zuen. Bere bizitza pribatuaz beti jeloskor egon zen arren, bere joera homosexuala pentsarazten diguten zantzu ugari daude. Londresen nazionalitate britainiarra jaso eta Opera Antzokiko kudeatzaile izendatu zuten, 1759an hil arte.
Mesias 1741ean Georg Friedrich Händelek idatzitako ingelesezko oratorio bat da, Charles Jennensek bildutako testu bibliko batekin osatua. Dublinen estreinatu zen 1742ko apirilaren 13an eta ia urtebete geroago Londresen antzeztu zen. Hasierako publikoaren harrera xumea izan arren, oratorioa ospea hartzen hasi, eta, azkenik, mendebaldeko musikan maizen interpretatutako obra koral ezagunenetako bat bihurtu zen. Händel ingelesezko oratoriora pasatu zen 1730eko hamarkadan, publikoaren gustu aldaketei erantzunez. Mesias izan zen bere seigarren lana genero honetan; gainontzeko oratorioetan italiar eragin nabarmena antzeman daitekeen bitartean, Mesiasen musika, antzinako alemaniar grina eta kantatetan errotzen da.
Gaur The trumpet shall sound aria eskainiko dugu, Alastair Miles baxuarekin eta Crispian Steele-Perkins tronpetarekin, Brandenburg Consortek lagunduta, guztiak Stephen Cleobury maisuaren zuzendaritzapean.
Mozart eta masoneria. Masoneria izaera filantropikoko talde selektibo gisa agertu zen Europan XVII. mendearen amaieran, egitura federalekoa eta helburu humanistak zituena, hala nola egiaren bilaketa, giza jokabidearen, zientzien eta arteen azterketa eta pertsonen eta gizartearen garapen sozial eta morala. Hori guztia anaitasun-sentimenduan oinarrituta dago, eta horren irakaspenak igeltserotzako elementuekin sinbolizatzen dira. Helburu horiek kontuan hartuta, 28 urterekin Mozart, Vienako Logia Masonikoan sartu zen ikastun gisa; hurrengo hilean Ikaskide mailara igo zen; eta handik lau hilabetera, Maisu masoi izendatu zuten. Ilustrazioaren eraginez arrazionalismoa bilatzen zuen, baina bere kide askoren izaera okultistarekin bat egin gabe.
Mozarten lanen katalogoa edo Köchel katalogoa (Köchel Verzeichnis, alemanez) Ludwig von Köchelek sortu zuen 1862an eta Wolfgang Amadeus Mozart-ek konposatutako musika lanak zerrendatu zituen. Mozarten lan bakoitza K. edo KV laburdura aurretik duen zenbaki batek izendatzen du; zenbaki horrek bere sorkuntzaren ordena kronologikoa izendatzen du, eta obra gehienetarako balio du, nahiz eta Mozarti oker egotzitako beste autore batzuen lan batzuk agertzen diren ere, eta oraindik aurkitu ez diren beste benetakoak aipatzen ez dituen.
Die Zauberflöte (Txirula magikoa) Vienan estreinatu zen opera bat da, Mozartek berak zuzendua, hil baino bi hilabete lehenago. Libretoa bere logia masonikoko kide batek idatzi zuen, Emanuel Schikanederrek, ongiaren eta gaizkiaren, argiaren eta iluntasunaren, ezagutzaren eta ezjakintasunaren arteko borrokari buruzko argudioekin; planteamendu guztiak funtsezkoak dira doktrina masonikoan. Pertsonaien, ekintzaren eta musika-egituren sinbologia masonikoz beteriko narrazioa, orkestraren lehen soinuekin hasten da: hautagai masoiak atean egiten dituen hiru ukituak islatzen dituzten hiru orkestra-ukiturekin, onartzea eskatzeko burutuak.
Gaur USC Chamber Orchestrak eskainitako operaren obertura aurkeztuko dugu, Sey Ahn (1986) maisu korearrak gidatua.
George Gershwin (1898-1937) musikagile estatubatuarra izan zen, jazza eta musika klasikoa uztartzen jakin zuena. Gaztetatik hasi zen bere lehen kantuak idazten, eta Broadwayn estreinatu zuen bere lehen musikala, Ira anaiarekin batera, letragile gisa. Hogei urte zituenetik aurrera, kontzertu-aretoetarako pentsatutako obrak konposatzen hasi zen, arrakasta handiak lortuz. Bere gabezia formalez jabeturik, Parisera joan zen Stravinskirekin prestakuntza osatzera, eta honek, urtebetean irabazitako diruaz galdetu ondoren, Gershwinekin eskolak hartu behar zituena bera zela erantzun zion. Ravelekin antzeko zerbait gertatu zitzaion, zera bota baitzion: "Zertarako izan nahi duzu bigarren mailako Ravel bat, lehen mailako Gershwin bat izan zaitezkenean?"
German Brass metal talde profesional bat da, 1974an sortua metal boskote gisa. 1985ean, Johann Sebastian Bachen jaiotzaren 300 urteak ospatzeko "Bach 300" CDa grabatzeko, taldea Enrique Crespok hamar interpretetara zabaldu zuen. Une horretan German Brass izena hartu zuen taldeak. 2011n German Brassen marka eskubideei buruzko ezberdintasunak sortu ziren Crespo tronboi jotzailearen eta taldeko beste kideen artean; ordutik, Crespo gabe aritu dira. Orain arte hogei CD baino gehiago eta bi DVD grabatu dituzte. Taldeko partaideak honako hauek dira:
orkestra sinfoniko alemanak eta/edo unibertsitateko musika eskoletako irakasleak.
Marimba, perkusio-instrumentu bat da. Hainbat tamainatako zurezko xafla dira, handitik txikira jarriak, bakoitzak soinu-altuera desberdina duela, eta baketekin jotzen dira musika-notak sortzeko. Tekla bakoitzak bere erresonantzia-kutxa du, eta xafla-multzoa hankadun armazoi batean finkatuta dago. Lehen marimba 1545. urtekoa da, Chiapaseko Jiquipilas udalerrian aurkitua. Uste da xilofonoak (marinbak familia honetan sailkatuko genituzke), Guatemalara eta Mexikora eramandako esklabo afrikarren bidez iritsi zirela Amerikara. Marimba hitza bantutik dator, baina hitz hau ez da Afrikan erabiltzen. Bestalde, marimba Guatemalako eta Costa Ricako aberri-ikurretako bat da.
Interstellar, Christopher Nolanek zuzendutako filmari egiten dio erreferentzia. Hans Zimmerrek konposatu zuen eta First Step da bere gai nagusia. Soinu-bandak kritikaren goraipamena jaso zuen. Modu digitalean kaleratu aurretik, Akademiako Sari baterako izendatu zuten eta Original Score kategorian izendapena lortu zuen Hollywood Music in Media Awards sariagatik.
Musika klasikoari buruzko iradokizunak
Andrea Gabrieli (ca. 1533 - 1585) Errenazimentu amaierako konpositore eta organista italiarra izan zen, Veneziako Konpositoreen Eskolako nazioarteko lehen kide ospetsua. Veneziako estiloaren hedapenean eragin handia izan zuen, bai Italian, baita Alemanian ere. Bertan, Orlando di Lasso ezagutu zuen, eta harekin adiskidetu zen. 1566an organista plaza lortu zuen San Markoseko Basilikan, Italiako iparraldeko musika postu ospetsuenetako bat eta bere bizitza osoan mantendu zuena. Garai hartan, konpositore onenetako bat izan zen. Gabrielik musika ugari idatzi zuen, besteak beste, ahots musika sakratua eta sekularra, ahots eta instrumentu talde mistoetarako musika, eta musika instrumental hutsa.
Gaur, autore honen Andre Maria Santuarentzat Moteteak bilduma bat eskaintzen dugu, Jean Tubery Académie Concert interpretatuz.
Franz Joseph Haydn (1732-1809), konpositore austriarra, bere anaia Michael Haydn ere konpositore bikaina izan zelarik, klasizismoaren oinarri nagusietako bat izan zen (1750-1820). Sei urterekin klabezin eta biolin ikasketak hasi zituen. Zortzi urterekin, Vienako San Esteban Katedraleko koralista gisa onartu zuten, eta musika-ikasketekin jarraitu zuen. Ahotsa aldatu ondoren, hainbat lan eginez biziraun behar izan zuen, Carl Philipp Emanuel Bachen lanak aztertzen zituen bitartean. Mozartekin adiskidetasun estua izan zuen eta Beethovenen irakasle izan zen. Soka-laukotearen eta sinfoniaren sonata-formaren eta egitura formalaren oinarri nagusiak finkatu zituen. 77 urterekin hil zen Vienan.
Haydnen lanen katalogoa. Joseph Haydnen lanak, Anthony van Hobokenek sortutako sistemaren arabera sailkatuta daude gaur egun, eta Robbins Landon eta bere emazte Christak berrikusi eta osatu dituzte. Nahiz eta mundu osoan erabilia den, gaur egun badakigu ez duela obren konposizioaren kronologia zehatz-mehatz islatzen, Hobokenek katalogoan erabilitako irizpidea baita. Lan bakoitza kategoriari dagokion zifra erromatar batekin identifikatzen da, gehienetan genero bati dagokiona. Kategoria batzuek azpibanaketak dituzte, letra xehe batez adierazten dena, eta jarraian zenbaki arabigo (1, 2, 3, …) bat agertzen da, kategoriaren barruko obra zehatzaren ordenarekin bat datorrena. Zifra horien aurretik Hoboken hitza (katalogoaren egilearen oroimenez) eta batzuetan Hob hitza daude.
Trio in D major pianoa, Hob. XV: 16 eskaintzen duguna hiru mugimendutan egituratuta dago: I (0 '00 ") ALLEGRO.- II (7' 45") ANDANTINO PIU TOSTO ALLEGRETTO .-. III (10 '54 ") VIVACE ASSAI. Gaur eskainiko dugun bideoaren interpretazioa Trio Noga hirukotearen esktik datorkigu.
Mauro Giuliani (1781-1829), italiar musikagile eta gitarrista izan zen, Michele Giuliano eta Antonia Totaren semea; anaia bat izan zuen, Nicola, opera konpositorea eta kantu irakaslea San Petersburgon. Mauro, kontrapuntua eta biolontxeloa ikasten hasi zen, baina sei sokako gitarra bihurtu zen bere instrumentu nagusia adin goiztiarrean. Oso gazte zela hasi zen konposatzen, 16 urte besterik ez zituela idaztzi zuen Meza nabarmenduz. 1806an Giuliani, Vienan kokatu zen eta laster egin zen ospetsu gitarrista eta konpositore gisa. 1808ko apirilean arrakasta handiz estreinatu zuen Gitarra eta orkestrarako Kontzertua, Op. 30. Une horretatik aurrera gitarra klasikoaren erreferente bihurtu zen Vienan, irakasten, kontzertuak ematen eta gitarrarako 200 obra baino gehiago konposatzen. 1829an hil zen 47 urterekin.
Giulianiren lanen katalogoa. Bere obrak Opus zenbakiaren arabera sailkatzen dira (latinez opus hitzak 'obra' esan nahi du), musikan konpositore gehienen obrak katalogatzeko erabiltzen den terminoa baita, XVII. mendetik aurrera.
Gaur Mauro Giulianiren Gitarrarako kontzertua op. 30 zk. 1 aurkezten dugu, hiru mugimendutan artikulatua: I (0 '01 ") ALLEGRO MAESTOSO .-. II (15' 55") ANDANTINO SICILIANO .-. III (21 "25") RONDO. Pavel Steidl gitarrista txekiarrak eskaintzen digu.
Michael Daugherty (1954) konpositore, pianista eta maisu estatubatuarra da. Herri kulturak, Erromantizismoak eta Postmodernismoak eraginda, Daugherty bere belaunaldiko kontzertu-musikagilerik koloretsuenetakoa eta interpretatuena da. Gaur egun, Daugherty konposizio irakaslea da Michigango Unibertsitateko Musika, Antzerki eta Dantza Eskolan (Ann Arbor, Michigan). 2003tik, Boosey & Hawkesek argitaratu du bere musika, eta horren aurretik Peermusic Classicalek.
Reflections on the Mississippi for Tuba and Symphonic Band. Jarraian, Daughertyk bere Kontzertuari buruz esandakoaren laburpen bat azalduko dugu: "Kontzertu hau, nire aitaren omenez konposatua, Willis Daugherty (1929-2011), haurtzaroan Mississippi ibaira, McGregorretik gertu (Iowa), egindako bidaia familiarrei buruzko hausnarketa musikal bat da. Kontzertuaren lehen mugimenduan, "MIST" (NEBLINA, 0 '36'), Mississippi ibaiari buruzko lainoaren bidez ikusi eta entzundako egunsentiari buruz hausnartzen dut. Bigarren mugimenduaren izenburuak, "FURY" (FURIA, 6 '15 "), Mississippi ibaiaren asaldura gogorarazten du William Faulknerren fikzioan eta 1927ko Mississippiko Uholde Handiaren historian. "PRAYER" n (OTOITZA, 10 '24 "), hirugarren mugimendua, Mississippi ibaiaren aldarte lasaiaz hausnartzen dut, begi goratuetatik ikusita, ura ikusmeneraino begiratuz, ilunabarra gau argi eta izartsu bihurtzen den bitartean. Azken mugimenduak, "STEAMBOAT" (Lurrun-ontzia, 16 '52 "), Mark Twainen "Bizitza Mississippian" liburuko ipuin koloretsuak ekartzen ditu gogora.”
Gaur eskainiko dugun bertsioa Carol Jantsch tubista bikainaren lana da, UMich Symphony Bandek lagunduta, eta Michael Haithcock maisuak gidatuta.
Denontzako musikari buruzko iradokizunak
Natalie Cole (1950-2015), Nat King Cole mitikoaren alaba, jazz abeslari estatubatuarra izan zen. Bere ibilbidea bi etapatan banatuta dago: lehenengoan R&B (musika mugitua, erritmo iraunkorrekoa eta jazzean oinarritua; rock-and-rollaren oinarri-musika) lantzen du; eta bigarren etapa da jazzari behin betiko ematen zaiona. 25 urterekin bere lehen bi Grammy sariak irabazi zituen; horien ondoren, urrezko eta platinozko sari eta disko ugari etorriko zitzaizkion, eta 60 milioi disko baino gehiago saldu zituen.
Fermin Muguruza (1963) Irunen (Gipuzkoa) jaiotako euskal abeslari eta zinema zuzendaria da. Bere anaia Iñigorekin Kortatu taldea sortu zuen, Euskal Rock Erradikalaren talde garrantzitsuenetako bat; taldea desegin ondoren, Negu Gorriak sortu zuten, eta hura desagertu ondoren, bakarkako ibilbidearekin jarraitu zuen, Europako, Amerikako eta Asiako hainbat herrialdetan errezitaldiak eginez, nazioarteko beste artista batzuekin elkarlanean. Ideologia abertzalea eta internazionalista du, Euskal Herriko eta nazioarteko erakunde sozial eta politikoekin konprometitu eta lankidetzan aritu da, eta euskal musikaren panoraman eragin handienetakotzat jotzen da.
Carlos Baute (Carlos Roberto Baute Jiménez, Caracas, 1974ko martxoaren 8a) venezuelar kantautore, moldatzaile, aktore eta aurkezlea da. Gaztetatik musikarekiko gustua ez ezik, artearekiko ere adierazi zuen, oro har, kantu, gitarra eta piano ikasketak eginez. Bere zaletasunei leial, hamahiru urterekin Los Chamos musika taldean hasi zen, zeinekin Con un poco de amor diskoa grabatzea lortu zuen, oso harrera ona izan zuena. Gero, arrakasta handiz hasi zen lanean telebistako modelo eta aktore gisa, bere ibilbide musikal arrakastatsuarekin jarraitzen zuen bitartean. Ondas eta Dial sariak jaso ditu, besteak beste, Urrezko Diskoetan, Platinoan eta Diamantean.
Dalida (1933-1987) frantziar abeslari, aktore, dantzari, ekoizle, modelo eta telebistako aurkezle bat izan zen, Egipton bizi ziren italiar etorkinen alaba, 1954an Miss Egipto bihurtu zena; 1954an, ordea, Parisera joan zen bizitzera, eta han ezagutu zuen bere lehen arrakasta abeslari gisa, Bambino izenburuarekin. Hortik abiatuta, 2.000 abesti inguru biltzen dituen errepertorioa osatzen du, hizkuntza askotan interpretatuak, eta, beraz, Frantziako kantagintzaren artista handitzat eta nazioarte mailako izartzat hartzen da. 1981ean, diamantezko disko bat jaso zuen lehen emakumea izan zen saldutako kopia kopurua aitortzeko adierazle; eta, guztira, urrezko 55 disko jaso zituen (140 milioi disko baino gehiago saldu zituen mundu osoan bere ibilbidean zehar).
Bideo bereziei buruzko iradokizunak
Aram Khachaturian (1903-1978) armeniar musikagilea izan zen sobietar erregimenean; 16 urterekin Moskuko Kontserbatorioan sartu zen Nikolai Myaskovskyrekin ikasteko, besteak beste, eta 22 urterekin pianorako eta ganbera-musikarako idazten hasi zen; geroago, orkestra-musikaren, antzerki-, zinema- eta ballet-musikaren ekoizpenean sartu zen, eta aipatzekoak dira Espartaco balleta eta Gayané balleta, gaur egun eskaintzen dugun Sablearen dantza hain ezaguna duena. Kargu garrantzitsuak izan arren, Stalinen garaian “pertsonen kontrako” bezala deskalifikatu zuten bere lana. Bere musika argia, arina eta sutsua da, eta bere lanetan armeniar musika herrikoia nabaritzen da, zeinaren bidez beti erakarri izan zen; Armeniako konpositore nagusitzat hartzen da.
Gayanéh hiru ekitaldiko balleta da, Aram Khachaturianen musikarekin, 1942an Konstantin Derzhavinen libreto baten gainean konposatua eta Nina Anísimovak koreografiatua; Kirov Balletak estreinatu zuen Permen (Errusia) 1942ko abenduaren 9an. Partitura 1952an eta 1957an berrikusi zuten, libreto berri batekin, eta Armeniako neska gazte baten istorioa kontatzen digu. Gazte horren sentimendu patriotikoek, talka egiten dute pertsonalekin, senarraren traizioa jakin duenean. Hala ere, argumentua behin baino gehiagotan aldatu zen, erromantzearen garrantzia abertzaletasunarena baino gehiago azpimarratuz. Gaur osorik eskaintzen dugu Armeniako Estatuko Balletaren bertsioan.
Ennio Morricone (1928-2020) zinemako eta telebistako 500 soinu-banda eta beste konposizio sinfoniko eta koral batzuetako zuzendari eta konpositore italiarra izan zen. Aita musikaria zuen, umetan tronpeta ikasten hasi zen eta bederatzi urterekin Santa Zezilia Akademia Nazionalean sartu zen. 18 urterekin irratsaioetarako idazten hasi zen eta, pixkanaka, zinemako filmetarako. Sergio Leone zuzendariak, haurtzaroko lagunak, laguntza eskatu zion bere filmetan, eta horrela western eredu desberdin bat sortu zuten, Spagetti Western izenekoa. Bere kontratuak beste zuzendari batzuekin zabalduz joan ziren, soinu-banda preziatuenetako konpositore izatera iritsi arte. Bere ibilbidean zehar sari garrantzitsuak eta ezin konta ahala jaso zituen bere lan bikaina bermatuz.
Polina Semiónova (1984) dantzari errusiarra da, eta sari eta aintzatespen garrantzitsuak jaso ditu. 18 urterekin Staatsballett Berlineko lehen dantzaria izan zen. Ordutik aurrera, paperik garrantzitsuenak konpainia garrantzitsuenekin egin ditu. 2012ko irailaz geroztik, New Yorkeko American Ballet Theater-eko "Principal Dancer" (dantzari nagusia) da.
Le vent, le cri da Morriconek Georges Lautnerrek zuzendutako Le Professionnel film frantseserako idatzi zuen soinu-bandaren gai nagusia.
Manuel de Falla (1876-1946), Cadizen jaioa, joan den mendeko espainiar konpositorerik ospetsuenetako bat izan zen. Txikitatik ikasi zuen pianoa amarekin, inudeak bere bizitza osoa gogoratuko zuen abestiak abesten zizkion bitartean. 1901ean Felipe Pedrell ezagutu zuen, flamenkoarekiko interesa piztu ziona. 1899an, Madrilgo Kontserbatorioko ikasketa ofizialak amaitu zituen, eta ikastetxe horretako lehen piano saria lortu zuen. Handik urte gutxira, Parisera joan zen bizitzera; hala ere, Lehen Mundu Gerra hasi ondoren, Madrilera itzuli behar izan zuen, eta gurasoak hil ondoren, bere arrebarengana joatea erabaki zuen Granadan; han ezagutu zuen Federico García Lorca. 1939ko irailaren 28an, Gerra Zibilaren ondoren, Argentinan erbesteratu zen eta bertan hil zen.
El sombrero de tres picos (Hiru puntako kapela), Lehen Ballet Flamenkoa izenburuarekin, Manuel de Fallaren balleta da, eta Pedro Antonio de Alarcon hemeretzigarren mendeko idazlearen izen bereko eleberrian oinarritutako Léonide Massineren koreografia dauka. Serguei Diaguilevek enkargatua eta bere Errusiar Balletek antzeztua, lehentasunezko lekua betetzen du XX. mendeko Antzerki Dantzaren Historian. 1919an Londresen estreinatu ondoren, Pablo Picassoren dekoratuak eta figurinak zituen lanak arrakasta handia izan zuen. Hiru puntako kapelak printzesa, agerpen eta beltxargen generoko tradizioak hausten ditu.
Azken jota, gaur eskaintzen duguna, obraren atalik ezagunenetako bat da, folklorearen estilizazioaren adibide, bai dantzan (elementu errusiarra oraindik koreografikoki gailentzen da), baita Fallaren musikan ere.
Marinelen Erretaula formatu handiko ikuskizuna da, Ballet Folkloriko Nazionalak aurkeztua, gure dantza tradizionalaren aldaeretatik eramango zaituena, Peruri bere aniztasun eta konplexutasun osoan omenaldi boteretsua eginez. Gozatu limako marinelaren, cuzqueñaren, arequipeñaren, puneñaren eta trujillanaren koreografia estilizatuez.
"Marinela" izena gure Miguel Grauren eta Peruko Itsas Armadaren omenez sortu zen, Txileko gerraren ondoren (1879). Historiak dioenez, Abelardo Gamarra "El Tunante" idazle eta politikari perutarrak proposatu zuen izena. - "El Tunante" -k konposatutako lehen marinela "La Antofagasta" deitu zen eta 1979koa da. Lehenengo marinela, berriz, "Concha de Perla" (1893) izan zen, José Alvaradoren letra eta "El Tunante" ren musika.
Erretaula formatu eszenikoa da eta sei bertsio ditu gai ezberdinekin, hala nola: De Marineras, Afroperuano, Sinfonico, De Candelaria, Ihauteriak, eta azkena, estreinatzeke dagoena: Amazoniako erretaula.
Ballet Folkloriko Nazionalak 10 urte bete berri ditu eta Peruko eta munduko hainbat hiritan ibili da. (Bideoaren oineko iruzkinaren laburpenetik jaso).
Umeentzako musikari buruzko iradokizunak
Testu hauek egiteko Wikipediako hainbat artikulu erabili dira.
Videomusicalis-eko testuak, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez eginda daude.
